Design of Lifelogging Image Capture Applications

Yaşamgünlüğü Görüntü Yakalama Uygulamaları Tasarımı

Anadolu Üniversitesi Proje birimine sunduğum “Yaşam Boyu Öğrenme Deneyimlerinin Yönetimi Amacıyla Bir Yaşam Günlüğü Sisteminin Geliştirilmesi ve Uygulanması” isimli BAP önerisi kapsamında bir dizi yaşam günlüğü yazılımı geliştirilmesi gerekmektedir.

Günümüzde bilgi çalışanlarının öğrenme deneyimleri ağırlıklı olarak bilgisayar ortamında gerçekleşmektedir. Bilgisayar ortamı dışında gerçekleşen öğrenme deneyimleri ise yüz yüze iletişim, basılı malzeme okuma, ders/seminer/konferans/video vb. izleme, müze/sergi/doğa vb. gezme gibi etkinliklerden oluşmaktadır. Bireyin uyanık bulunduğu sürelerdeki öğrenme deneyimlerini kaydetmek için bireyin kullandığı bilgisayarların ekran görüntülerinin kaydedilmesi ve bireyin bilgisayar ortamı dışında etkinliklerine ait kamera görüntülerinin kaydedilmesi yeterli olacaktır.

Burada amaçlanan deneyime ait içeriğin kaydedilmesi değil, deneyimin daha sonra kolayca hatırlanmasını sağlayacak görüntülerin kaydedilmesidir. Kayıt işlemi 30 saniyede bir alınan görüntülerden oluşacak ve bireyin özel anları dışındaki süreleri kapsayacaktır.

Bu amaçla proje önerisini sunmuş olduğum 15 Aralık 2012 tarihinden itibaren çalışmaya başladım ve LifeLoggingSC, LifeLoggingCC ve LifeLoggingCCPhone isimlerinde üç yaşam günlüğü kaydetme yazılımı geliştirdim. Yazılımlar bu aşamada taslak düzeyinde olsalar da kendilerinden beklenen belirli zaman aralıklarında görüntü kaydetme işlevini yerine getirmektedirler.

LifeLogging Camera Capture ve LifeLogging Camera Capture Phone yazılımları

Bireyin çevresindeki görüntülerin kaydedilmesi için giyilebilir yaşam günlüğü kamerasının kullanılması gerekmektedir. Fakat proje önerisi aşamasında temin edilebilir bir giyilebilir yaşam günlüğü kamerası bulunmamaktadır. Microsoft SenseCam’in ticari sürümü olan Vicon Revue’nün yılsonu itibariyle satışı durdurulacağı ilan edildi, yerine çıkacak olan Autographer cihazı ise henüz temin edilebilir durumda değil. Aynı şekilde bir kickstarter projesi olan Memoto cihazı ise Şubat ayından sonra satışa başlanacak. Deneyim kazanmak ve B planı olarak kullanabilmek amacıyla projede kullanıcıların bir tablete takılı bir webcam ile ya da bir akıllı telefona ait kamera ile çevrelerine ait görüntüleri kaydetmeleri öngörüldü. Böylece Windows 8 tabletlerde çalışan LifeLogging Camera Capture ve Windows Phone 8 akıllı telefonlarında çalışan LifeLogging Camera Capture Phone isminde sürekli olarak belirli aralıklarda kamera görüntüsü kaydeden yazılımları geliştirdim.

Kamera görüntüsü yakalamayla ilgili yaklaşımları gözden geçirmek amacıyla, sahip olduğum web cam Windows 8 altında çalışmadığından dolayı başlangıçta Windows 7 üzerinde değişik denemeler yaptım.  Bu denemelerde aşağıda verdiğim değişik görüntü yakalama teknolojilerine ait örnekleri inceledim, bu örnekleri verilen zaman aralıklarında görüntü kaydedecek şekilde tekrar programlamaya çalıştım:

• WIA Windows Image Acquisition
• AVICAP.DLL
• Directshow
• TWAIN
• Microsoft Expression Encoder

Bu örneklerde en iyi sonucu http://www.codeproject.com/Articles/285964/WPF-Webcam-Control sitesindeki örnek üzerindeki denemelere aldım. Bu yaklaşımda Microsoft Expression Encoder’a ait API’ler çağrılmakta ve bu amaçla hedef bilgisayarda Microsoft Expression Encoder SP2  (21 Mb) kurulu olması gerekmektedir.

Daha sonra Windows 8 için bir webcam temin ettim ve kamera görüntüsü kaydeden bir Windows Store uygulaması geliştirmeye başladım. Sonuç olarak verilen zaman aralığında kamera görüntüsünü kaydeden ve bu görüntüyü kullanıcıya ait Pictures Library’ye zaman damgası şeklinde bir isimle kaydeden bir uygulama ortaya çıktı (Resim 1.). 

Geliştirme aşamasında CameraCaptureUI Sample’dan (http://code.msdn.microsoft.com/windowsapps/CameraCaptureUI-Sample-845a53ac/file/58120/9/CameraCaptureUI%20Sample.zip) yararlandım, fakat bu örnekteki API işime yaramadığı için Windows.Media.Capture  API’si kullandım.

Bu uygulama çalıştırıldıktan sonra başka bir uygulamaya geçildiğinde,  arkaplanda da çalışmaya devam etmektedir.

Resim 1. LifeLoggingCC uygulamasına ait bir görüntü.

Bir sonraki aşama Windows Phone 8 altında çalışacak bir uygulama geliştirmekti. Windows Phone SDK 8.0’yı indirdim. Fakat telefon emülatörünün çalışması için bilgisayarın donanımsal sanallaştırma olanağına sahip olması gerektiği ortaya çıktı. Kullandığım iş istasyonları bu özelliğe sahip olmadığından dolayı SDK’yı bir laptopa kurarak kullanmaya başladım. Dolayısıyla Visual Studio laptopda biraz yavaş kaldı.

Windows Phone 8 geliştirme altyapısı Windows Store uygulaması geliştirme altyapısından faklı olduğundan dolayı programın sıfırdan yazılması gerekmekteydi. Yine de Windows store uygulaması altında yazdığım CreatefileName() işlevi ile sürekli görüntü kaydetmeye başlama ile kaydetmeye son verme yaklaşımlarını (dispatcher.timer) yeni programa fazla değiştirmeden taşıyabildim. Burada BasicCamera Sample’dan (http://code.msdn.microsoft.com/wpapps/Basic-Camera-Sample-52dae359) yararlandım ve öncekinden çok farklı olan Microsoft.Devices.PhotoCamera API’si kullandım.

Resim 2. LifeLoggingCCPhone uygulamasına ait bir görüntü.

Visual Studio Phone Emulatörü bilgisayarın kamerasını kullanamadığı için örnekteki telefonun ekranındaki görüntü emülatör tarafından üretilen yapay bir görüntüdür. Fakat uygulama bu yapay görüntüyü klasöre kaydedebilmektedir. En iyi sonucu Windows Phone 8 telefonlar geldikten sonra almaya başlayacağım.

Program çalışırken bilgisayar uyku moduna geçtiğinde görüntü alınamamaktadır. Bu nedenle programın kullanılacağı tablette uyku modunun iptali gerekmektedir. Windows Phone API’leri uygulama arkaplana aktarıldığında fotoğraf çekilmesine izin vermediğinden dolayı uygulamanın sürekli ön planda çalışması gerekmektedir.

LifeLogging Screen Capture yazılımı

Projede bireylerin gün boyunca kullandıkları masaüstü, laptop ve tablet bilgisayarlarının ekran görüntülerinin kaydedilmesi amaçlanmaktadır. Projede ortak bir teknolojik zemin oluşturabilmek amacıyla kullanıcıya ait bütün bilgisayarların, laptopların ve tabletlerin Windows 8 işletim sistemi altında çalışması öngörülmüştür. Dolayısıyla geliştirilecek olan yazılımın da Windows 8 altında çalışması öngörülmektedir.

Windows 8 geliştirici forumlarını taradığımda Windows 8 altında güvenlik gerekçeleri nedeniyle her türlü ekran yakalama işleminin engellendiğinden bahsedildiğini gördüm. Gerçekten bu amaçla kullanılabilecek bir API bulunmamaktaydı. Forumlarda masaüstü uygulaması şeklinde yazılan ekran yakalama yazılımlarının da Başlat menüsüne geçildikten ve bir Windows Store uygulaması çalıştırıldıktan sonra görüntü almamaya başladıkları ifade edilmekteydi.

Bir kaç deneme sonunda uygulamayı Windows masaüstü programı biçiminde ve Microsoft Expression Encoder API’si kullanarak yazmaya karar verdim ve program çalıştı. Gerçekten de program masaüstünde çalıştırıldıktan sonra ekranı kaydetmeye başlıyor ve ardından başlat menüsüne geçildikten ve Windows Store uygulamaları çalıştırılmaya başlandıktan sonra da ekran görüntüsü kaydetmeye devam ediyor. Bu Microsoft’un farketmediği bir açık ise ve bu açığı gelecekte kapatmaya karar verirse bu yaklaşımın gelecekte kullanılması mümkün olmayacaktır.

Uygulama arkaplanda iken çalışmaya devam etmektedir. Fakat bilgisayar uyku moduna geçtiğinde program son çektiği resmi kaydetmeye başlamaktadır. Programın kullanılacağı bilgisayarda uyku modunun iptal edilmesi gerekmektedir.

Projede öğrenme deneyimlerine ait içerik kaydı yapılmaması, sadece hatırlatıcı ekran görüntülerinin kaydedilmesi öngörülmesine rağmen ekran görüntülerinin isteğe bağlı olarak video biçiminde kaydedilmesi olanağı da eklenmiştir.

Resim 3. LifeLoggingSC uygulamasına ait bir görüntü.

Sonraki aşamalar

Windows 8 Phone ile bir uygulamanın kendisine ait ekran görüntülerinin kaydedilmesine olanak sağlanmaktadır. Fakat bu olanağın uygulama arkaplanda çalışırken diğer uygulamalara ait ekran görüntüleri kaydedebileceğini sanmıyorum.

Yukarıda bahsedilen uygulamalara çekim aralığı, görüntü kalitesi ve dosya kaydetme klasörlerinin değiştirilebileceği bir “Ayarlar” özelliği eklenecektir. Diğer taraftan uygulamalara GPS vb. sensör verilerini yakalama ve görüntülerle birlikte bu sensör verilerini de kaydetme olanağı da eklenecektir.

Değişik bilgisayarlar ve telefonlarda elde edilen görüntülerin kullanılması/değerlendirilmesi amacıyla bir merkezde toplanması gerekmektedir. Bu amaçla manuel ya da bulut altyapısı kullanan değişik tasarımlara ait taslakları geliştirmeye başladım. Geliştirdiğim çözümlere izleyen yayınlarda yer vereceğim.

Yaşam Günlüğü

Yaşam Günlüğü

Günümüzde yaşam günlüğü teknolojilerinde hızlı bir gelişme var. Microsoft SenseCam aygıtının Vicon Revue adı altında satışı bu yıl sonunda sona erecek. Vicon firması bunun yerine Autographer isminde yeni nesil bir giyilebilir yaşam günlüğü aygıtı üretmeye başladı. Resim kalitesi 5MP ve cihaz üzerinde GPS dışında" ambient light", "accelerometer", "magnetometer", "passive infrared sensor" ve "temperature" olmak üzere 5 ayrı sensör ve Bluetooth bağlantısı özelliği bulunuyor. Resimler 136 derecelik bir açıklığa sahip. Aygıtın 8 GB belleği var. Ağırlığı ise 58 gram.



Kaynak: www.autographer.com


Bir kickstarter projesi olan Memoto ise Şubat 2013'de piyasaya çıkacak. İki gün süreyle 30 saniyede bir 5MP resim çekmesi öngörülüyor. Aygıt bir rozet büyüklüğünde ve GPS sensörü bulunuyor.




Kaynak: www.memoto.com

Yaşam günlüğü konusundaki çalışmamı Kasım ayında İnet-Tr'2012 konferansında sundum (Mutlu, 2012). Bu çalışmayla yaşam günlüğü alanına giriş yapmış oluyorum. Bu bildiride ayrıca AllMyListsMetro uygulamasının manuel bir yaşam günlüğü olarak nasıl kullanılabileceğini gösterdim. Bildirinin tamamına aşağıdaki bağlantıdan erişilebilir.

Bu konuda, yaşam deneyimlerini sürekli kaydeden ve kaydedilen bilgileri öğrenme deneyimlerini yönetmek amacıyla kullanma olanağı sağlayan AllMyLists LE isimli bir yazılım geliştirmeye başlıyorum. Bu yazılımla ilgili yapmayı düşündüğüm çalışmaları bir Bilimsel Araştırma Projesi (BAP) önerisi halinde Anadolu Üniversitesine sundum. Eğer BAP Önerisi kabul edilirse projenin araştırma, geliştirme ve uygulama süreçlerini bu blogda paylaşacağım. 

Kaynaklar

Autographer Sitesi, www.autographer.com

Memoto Projesi, www.memoto.com

M.E. Mutlu, “Yaşam Günlüğü (CARPE) Uygulamaları ve Yaşam Deneyimleri Kaydedicisi için Bir Bilgi Mimarisi Önerisi”, İnet-Tr'12 XVII. Türkiye'de İnternet Konferansı’nda sunulan bildiri, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, 7-9 Kasım 2012 (İnternette yayınlandı) http://inet-tr.org.tr/inetconf17/bildiri/7.pdf

Life Experiences Recorder

Yaşam Deneyimleri Kaydedicisi

(
Geçmişe not: Kasım 2102'de yaşam deneyimlerini kaydetmek amacıyla kullanılabilir bir cihazın farklı modellerine yönelik bir taslak tasarım geliştirmiştim. Tasarım raporunda yaşam deneyimleri kaydedicisi modelleri, yaşam deneyimleri kaydetme yazılımı, yaşam deneyimleri kaydetme aygıtına ait algılayıcılar, aygıtın göstergeleri, yakalanan verileri manuel ve otomatik anlamlandırmaya yönelik öngörüler, yakalanan verilerden elde edilecek istatistikler, yakalanan verilerle geçmiş deneyimi yeniden canlandırma yaklaşımları, yakalanan verilerin veri yapısı ve veritabanı ile tablolara ait tasarımlar, sisteme ait yazılımların kullanım özellikleri gibi çok ayrıntılı özelliklere yer verilmiştir. Bu tasarım izleyen yıllarda gerçekleştirdiğim yaşam günlüğü projelerinde ve yayınlarda  yol gösterici olmuştur. Yaşam deneyimleri kaydedicisine ait modellerin güncel bir hali "Öğrenme deneyimlerinin yönetiminde yaşam deneyimlerini yakalamak için çok katmanlı bir model" ismiyle Temmuz 2018'de bir makale olarak yayınlanmıştır (*). Yaşam deneyimleri kaydedicisinin ait Kasım 2012'deki tasarıma ait modelleri ve bu modellerle geçmişi yeniden canlandırabilme seçeneklerine ait özet bilgiyi anısal değerinden dolayı bu yayında geçmişe dönük olarak yayınlıyorum.

(*) Mutlu, M.E. (2018). Öğrenme deneyimlerinin yönetiminde yaşam deneyimlerini yakalamak için çok katmanlı bir model. AUAd, 4(3), 23-57.
)

Yaşam Deneyimleri Kaydedicisi Modelleri

Sistemin dört ayrı modeli bulunmaktadır: Model 0, Model A, Model B ve Model C. Model 0 ve Model A’nın konfigürasyonları farklı olmasına rağmen yetenekleri eşdeğerdir.

Model 0

Taşınabilir bilgisayarda çalışan ve belirli zaman aralıklarında bir dış kamera ile bir dış mikrofondan gelen ses ve görüntüyü taşınabilir bilgisayarda bulunan standart sensörlerden elde edilen bağlam etiketleriyle donatarak bilgisayara kaydeden bir yazılımdır. Sistem, taşınabilir bilgisayara takılabilen bir dış kamera ve mikrofon ile YDK yazılımından oluşmaktadır. 

Model A

Bir taşınabilir bilgisayar ile bağlantılı, temel sensörleri (takvim/saat, gps, pusula, jiroskop, ivmeölçer) içeren ve ayarlanabilir belirli zaman aralıklarında bu sensörlerden gelen bilgileri bağlam etiketleriyle donatarak bilgisayara kaydeden taşınabilir bir aygıttır. Sistem, YDK aygıtı ve YDK yazılımından oluşmaktadır. 

Model B

Bir taşınabilir bilgisayar ile bağlantılı, temel sensörlerin yanısıra biyolojik ve meteorolojik sensörleri içeren ve ayarlanabilir belirli zaman aralıklarında bu sensörlerden gelen bilgileri bağlam etiketleriyle donatarak bilgisayara kaydeden taşınabilir bir aygıttır. Sistem, YDK aygıtı, biyolojik ve meteorolojik sensör ekipmanı ve YDK yazılımından oluşmaktadır.

Model C 

Bir taşınabilir bilgisayar ile bağlantılı, temel sensörlerin yanısıra biyolojik, meteorolojik ve hareket yakalayan çok sayıda sensör içeren ve ayarlanabilir belirli zaman aralıklarında bu sensörlerden gelen bilgileri bağlam etiketleriyle donatarak bilgisayara kaydeden taşınabilir bir aygıttır. Sistem, YDK aygıtı, biyolojik, meteorolojik ve hareket sensörleri ekipmanı ve YDK yazılımından oluşmaktadır. Yazılımın yeniden canlandırma bölümü geçmişi üç boyutlu olarak oluşturabilmektedir. 

Yeniden Canlandırma

Yeniden canlandırma modülü ile bir zaman çizgisi üzerinden seçilen geçmişin belirlenen hızda tekrar görüntülenmesi sağlanmaktadır. Model 0, Model A, B ve C’de kayıt hızında görüntü, ses ve anlam bilgilerinin akışı sağlanmaktadır. Model B ve C’de ek olarak biyolojik ve meteorolojik bilgiler de görüntülenmektedir. Model C’de ise ek olarak üç boyutlu beden canlandırması görüntülenmektedir.

Bir Boyutlu Canlandırma

Konumlanma olanağı ile verilen bir tarih ve saate ait kayıt bilgisine erişilebilmektedir. Arama olanağı ile belirli anahtar kelimelere ait kayıtların kümesi elde edilmektedir. Bütün modellerde geçerlidir.

İki Boyutlu Canlandırma

Geçmişteki iki zaman noktasının arası, belirli bir hızla bir zaman çizgisi boyunca tekrar görüntülenmektedir. Bütün modellerde geçerlidir. Model B ve C’de zaman çizgisine biyolojik ve meteorolojik veriler de eklenebilmektedir.

Üç Boyutlu Canlandırma

Model C’de YDK yazılımı geçmiş kayıtları iki zaman noktası arasında belirli bir hızda üç boyutlu olarak tekrar canlandırabilmektedir:

1. Görüntülerin analizinden çevrenin üç boyutlu olarak canlandırılması
2. Herhangi bir andaki kaydı, beden hareketlerini üç boyutlu bir animasyonla ve görülen görüntü ve duyulan ses eşliğinde tekrar canlandırma ((1)'deki üç boyutlu çevre içerisinde.)

MyPLE

MyPLE

Kişisel öğrenme ortamları (PLEs) oluşturmak amacıyla "Start Page" yaklaşımının çeşitli sorunları bulunmakta. "Sustainability of PLE start Pages" (1) isimli yayında ve AECT 2012 için hazırladığım bildiride (2) bu konudaki bulgularımı paylaştım. Mobil uygulama tabanlı PLE oluşturmak amacıyla Windows 8 Metro Style uygulama geliştirme altyapısının sağladığı olanakları incelemeye başladım. Bir iki saatlik bir deneme ile Visual Studio 12 ve Visual Basic ile Split Application şablonunu kullanarak Web 2.0 araçlarını içeren web sitelerini taşıyacak bir ana sayfa oluşturmayı başardım. Bunun için web sitelerine ait bilgileri şablon içerisinde gelen data modelde grup listesine ekledim. Ayrıca şablonda Items Page'de "image" olan öğeyi "webview" olarak değiştirdim. Aşağıdaki gibi bir görünüm elde edildi.

Çok sayıda web sitesi kullanıldığı durumda bu yapı çok kullanışlı değil. Sitelerin gruplanabileceği bir yapı gerekiyor. Bu amaçla ana sayfada listelerin oluşturulduğu, her listeye ise web sitelerinin eklenebildiği yapıyı denedim. Bu yaklaşımda Items Page'de grup düzeyinde liste isimleri tutlmakta, her listeye tıklandığında ise Split Page'de o listeye ait öğeler görüntülenmekte. Web sitelerine ait bilgilerin öğe düzeyinde tutulmasını sağladım ve şablonda "content" olan alanı "web view" olarak değiştirdim. Sonuç olarak aşağıdaki gibi iki katmanlı yapı ortaya çıktı.

Elde edilen yeni yapı PLE oluşturmak için istenildiği kadar "Start Page" oluşturulabilmesine olanak sağlamakta.

Bu yapıda başka denemeler de yapılabilir:

• Split Page şablonu yerine Grouped Items Page şablonu kullanılarak, tek katmanlı olan ama öğelerin  gruplandırılmış olduğu bir ekran görünümü elde edilebilir.

• Grid Application şablonu kullanılarak ilk sayfası gruplandırılmış ve iki katmanlı bir yapı tasarlanabilir.

Bu aşamada MyPLE uygulamasının bir PLE işlevselliğine sahip olması için oldukça yol alınması gerekiyor. Örneğin Widget özelliklerinini eklenmesi, Live Tiles ve Notification gibi hareketliliklerin kullanılması durumunda uygulama biraz daha kullanışlı hale gelecektir. Diğer taraftan uygulamanın kullanılabilirliği için liste ekleme/düzenleme ve listelere öğe ekleme/düzenleme özelliklerine de ihtiyaç var. Bu işlevleri AECT 2012 bildirisinde (2) gösterildiği gibi yapıyı AllMyListsMetro'ya taşıyarak kazandırmak son derece kolay olacaktır. Fakat MyPLE üzerinde bütün denemeleri ve geliştirmeleri yapmaya devam ederek,yapıyı  belirli bir aşamaya geldikten sonra AllMyListMetro'ya taşımayı düşünüyorum. 



(1) http://kisiselogrenmeortamlari.blogspot.com/2012/07/sustainability-of-ple-start-pages.html

(2) M.E. Mutlu, 2012 AECT International Convention konferansı dahilinde "Proceedings of 2012 AECT International Convention"  bildiri kitapçığındaki "Technological Developments Observed in the PLE Diagrams and Sustainability", Louisville/Kentucky, ABD, 30 Ekim - 3 Kasım 2012 (Kabul edildi)

Personal Data Ecosystem

Kişisel Veri Ekosistemi

Gün geçtikçe kendimize ait daha fazla bilgiyi çevremize saçıyoruz. Bu bilgilerin bir bölümünü bilinçli olarak verirken, bir bölümünü ise kullandığımız çihazlar ve yazılımlar kendiliğinden algılayıp başkalarına aktarabiliyorlar. İnternet üzerinde gerçekleştirdiğimiz her işlem dijital ayakizi adı verilen verileri geride bırakıyor. Çevremizde oluşan bize ait bu verilerin çözümlenmesiyle geçmişte ne yaptığımız, şu anda ne yaptığımız ve gelecekte ne yapacağımıza ait gerçeğe yakın bilgiler elde etmek mümkün. 21. yüzyıl insanının bu alanda karşılaşabileceği sorunlar ve sahip olduğu hakların bilincinde olması gerekmektedir. 

Bu konu kişisel bilgi yönetimi ile yakından ilişkilidir. Kişisel bilgi yönetimini etkin biçimde gerçekleştirebilen bireyler kişisel verilerinin yayılımı, korunması ve güvenliği konusunda da o derece bilinçli olabilirler.

Geçmişte kişiler kendilerine ait verileri vermek konusundan günümüze göre daha fazla çekinkendiler. İnternet kullanımı yaygınlaştıkça ve kişiler Web 2.0 teknolojileri ve sosyal medya ortamlarına alıştıkça kendilerini sanal ortamda daha rahat ifade edebilmektedirler ve bu bilgilerin yetkisiz kişilerin eline geçmeyeceğine daha faza inanmaktadırlar. Halbuki teknoloji geliştikçe ve servis sağlayıcılar birbirleriyle daha sıkı işbirliğine gittikçe bilgisayarlar kişileri daha kolayca tanıyabilmektedirler.

Bir bilgisayarda Web 2.0 hizmetlerinden birisine eriştiğinizde, eğer o bilgisayarda bir casus yazılım bulunuyorsa kısa sürede tüm internet erişiminiz gözetim altına alınabilir, internet ortamında bulundurduğunuz tüm  bilgilere erişilebilir.

İnternette ortak kullanıcı kimliği ile Web 2.0 hizmetlerinde oturum açtığınızda kimliğiniz kolayca eşleştirilebilir ve kullandığınız hizmetler diğer hizmetlerdeki verilerinize erişebilir. Bu durum size hayatınızı kolaylaştırıyor gibi gelecektir ama sizin hakkınızda daha fazla bilgi belirli merkezlerde toplanmaya başlayacaktır.

Kişilere ait oluşturulan ve başkaları tarafından kullanılmaya çalışılan veriler kimlik bilgileri, iletişim bilgileri ve kayıtları, finans ve sağlık kayıtları, sanal ortamdaki etkinlikler, başkalarıyla olan ilişkiler, devlet kurumlarındaki resmi kayıtlar, kişiye ait içerikler, kişiye ait bağlam bilgisi (konum, zaman, kişi, olay, nesne, vb.) ve yayınlar başlıkları altında toplanmaktadır (1).

Bu konuda karşılaştığım bilgileri toplayabileceğim bir Wiki sayfası (2) oluşturdum. Bu alandaki gelişmeleri bu Wiki sayfasında izleyeceğim. 

(1) Personal Data Ecosystem - NSTIC Privacy Workshop, http://www.slideshare.net/Kaliya/personal-data-ecosystem-nstic-privacy-workshop
(2) https://meminmutlu.wordpress.com/personalis/personal-data-ecosystem/

Yaşam Deneyimlerini Kaydetme

Yaşam Deneyimlerini Kaydetme

kisiselogrenmeortamlari.blogspot.com adresinde yaşam deneyimlerini kaydetme ile ilgili yapmış olduğum yayınları bu blogda devam ettirmeye karar verdim. kisiselogrenmeortamlari.blogspot.com'da yapmış olduğum yayınlar şunlardı:

• http://kisiselogrenmeortamlari.blogspot.com/2012/08/windows-8-history.html
• http://kisiselogrenmeortamlari.blogspot.com/2012/08/life-experiences-recorder.html
• http://kisiselogrenmeortamlari.blogspot.com/2012/07/kisisel-bilgi-yonetimi.html

Kişisel öğrenme deneyimlerini kaydetme ile çalışmalarım 2011 Temmuz ayından itibaren AllMyLists yazılımını geliştirme sürecimle birlikte başladı. AllMyLists yazılımı daha sonra AllMyListsWPF, AllMyListsPhone, AllMyListsMetro sürümleri ile devam etti: 

• https://meminmutlu.wordpress.com/personalis/pim-projects/

Haziran 2012'de Kişisel Bilgi Yönetimi alanında bir Wiki sayfası oluşturdum:

• https://meminmutlu.wordpress.com/personalis/personal-information-management/

AllMyListsMetro yazılımının PLE Başlangıç Sayfaları hazırlamak amacıyla kullanılabileceğini AECT 2012'de (30 Ekim - 3 Kasım 2012, Louisville, ABD) sunacağım "Technological Developments Observed in the PLE Diagrams and Sustainability" isimli bir bildiride ele almayı düşünüyorum. 

AllMyListsMetro yazılımı ile yaşam deneyimlerini kaydetme konusundaki çalışmalarımı XVII. Türkiye'de İnternet Konferansı'nda (8-9 Kasım 2012, Eskişehir) sunmak amacıyla "Lifelogging (CARPE ) Uygulamaları ve Yaşam Deneyimleri Kaydedicisi İçin Bir Bilgi Mimarisi" isimli bir bildiri hazırlıyorum.

Lifelog konusundaki çalışmaları izlemek amacıyla bir wiki sayfasını oluşturdum:

•  https://meminmutlu.wordpress.com/personalis/lifelog/ 

Ağustos 2012'de FutureLearning 2012 Konferansı (14-15 Kasım 2012, İstanbul) için "A Mobile Information Management Framework Proposal for the Developing of Personal Learning Environments" isimli bildiri özetim kabul edildi. Gelecek hafta bildiri tam metnini göndereceğim. Bu çalışmada Yaşamçapında öğrenme deneyimlerinin kaydedilmesine yönelik bir çerçeve tasarladım. Bildiride AllMyListsMetro yazılımı hem bir PIM hem de bir PLE olarak değerlendirilmektedir.

2013 yılı içinde Microsoft SenseCam kamerası (1) (şu anda http://viconrevue.com'da satılmaktadır) ile Google Glass gözlüğü (2012 sonunda satışına başlanacaktır) edinerek AllMyListsMetro yazılımı ile özellikle öğrenme deneyimlerinin kaydedilmesine ve değerlendirilmesine yönelik ampirik çalışmalar yapmayı planlıyorum. Bu amaçla bu iki cihazın AllMyListsMetro yazılımına kayıt yapmasını sağlayacak düzenlemeler yapmam gerekiyor. Deneylerin değişik öğrenme ortamları için (informel, formel, non formel) tasarlanması gerekiyor. Deneyimlerin değerlendirilmesine yönelik bir yaklaşım geliştirmeliyim. Ayrıca bu çalışmaların bir proje kapsamında yapılabilmesi için gereksinimleri araştırmalıyım.

Siteler(1)
http://research.microsoft.com/sensecam

Use of New Technology in Education

Eğitimde Yeni Teknoloji Kullanımı

2012 yılında Açıköğretim Fakültesi için yazılan "Eğitim Bilimlerinde Yenilikler" isimli ders kitabının "Eğitimde Yeni Teknoloji Kullanımı" isimli ünitesinin yazımını üstlendim. Bu ünitenin "Giriş" ve "Eğitim Yönetiminde Teknoloji Kullanımı" bölümlerini burada paylaşıyorum.

GİRİŞ

İlkçağdan günümüze eğitim ortamlarında içinde bulunulan dönemin teknolojisiyle geliştirilmiş araçlar kullanılagelmiştir. Örneğin, Roma Uygarlığı döneminde öğrencilerin okula giderken kilden yapılmış tabletler ve bu tabletler üzerinde yazı yazmakta kullanılan stylus adı verilen çubukları yanlarında götürdükleri bilinmektedir. Sınıfta öğretmenin anlattığı dersle ilgili notları kilden tablet üzerinde stylus ile çizerek tekrarlama yaparlar, tabletin kil yüzeyi dolduğu zaman bir çubukla kil yüzeyi üzerinden geçerek tableti silerlerdi. Ortaçağda matematik derslerinde günümüzde de kullanılan Abakus yaygın olarak kullanılırdı. Bugün en eski teknolojilerden birisi olduğu düşünülen kara tahtanın kullanımı bile Osmanlı İmparatorluğunda 19. Yüzyılın sonunda büyük dirençle karşılaşıldıktan sonra yaygınlaşabilmiştir.

19 ve 20. Yüzyılda ortaya çıkan yeni iletişim teknolojilerinin eğitimde kullanımı için sık sık denemeler yapılmıştır. Mektup, telgraf, telefon, fotoğraf, sinema, ses plakları, radyo, televizyon gibi iletişim araçlarının ortaya çıktıkları dönemde eğitime önemli katkılar sağlayacakları öngörülmüş, bu teknolojilere dayalı çeşitli sınıf içi eğitim ve uzaktan eğitim uygulamaları geliştirilmiştir.

Günümüzde teknoloji eğitim-öğretimin her sürecine nüfuz etmektedir. Bu ünitede eğitimde kullanılan geleneksel teknolojilerden daha çok günümüzde yaygınlık kazanan çağdaş bilgi ve iletişim teknolojilerine ağırlık verilecektir. Bilgi ve iletişim teknolojileri sınıf içi ve uzaktan eğitim ve öğretim süreçlerinde öğreticiler ve öğrenciler tarafından yoğun olarak kullanıldığı gibi, eğitim-öğretim kurumlarının yönetimi süreçlerinde de kullanılmaktadır. Sadece kullanım düzeyinde değil, öğretim malzemelerinin tasarımı ve geliştirilmesi boyutunda da bilgi ve iletişim teknolojileri önem kazanmaktadır.

EĞİTİM YÖNETİMİNDE TEKNOLOJİ KULLANIMI

Eğitim – öğretim ülkelerin ekonomilerinde giderek büyüyen hizmet sektörlerinden birisidir. Nüfusun ve okullaşma oranının artması eğitim sektörüne daha fazla işgücü ve maddi kaynağın aktarılmasına yol açmakta, bu kaynakların kaliteli bir eğitim hizmeti elde edilmesi için doğru biçimde planlanması, kullanılması ve denetlenmesi gerekmektedir.

Yönetim olgusu genel olarak ele alındığında planlama, örgütleme, yöneltme, eşgüdümleme ve denetim süreçlerini barındırır. Eğitim yönetimi de eğitim – öğretim kurumlarında planlama, örgütleme, yöneltme, eşgüdümleme ve denetim işlevlerinin uygulanmasıyla gerçekleştirilir. Bu süreçlerin her birisi günümüzde bilgi ve iletişim teknolojileriyle desteklenerek, eğitim yönetiminde verimlilik ve etkinlik artışı sağlanmaktadır.

Yönetim süreçleri verinin ve bilginin üretilmesi, iletilmesi, işlenmesi, raporlanması, çoğaltılması, imha edilmesi gibi bilgi yönetimi işlevlerini barındırır. Her eğitim kurumunda bu işlevler bireysel boyutta, kurumsal boyutta ve ulusal boyutta yürütülürken bu amaçla geliştirilmiş uygun bilgi sistemleri ile desteklenirler. Ülkemizde eğitim kurumlarında bireysel boyutta bilgi yönetimi için üretkenliği arttırıcı Ofis ve uygulama yazılımları kullanılırken, kurumsal boyutta Okul Yönetimi Bilgi Sistemleri, ulusal boyutta ise Milli Eğitim Bakanlığı Bilgi İşlem Sistemi (MEBBİS) gibi bilgi sistemleri kullanılmaktadır.

Bireysel Boyutta Kullanılan Bilgi Sistemleri

Eğitim kurumlarında öğretme-öğrenme etkinlikleri dışında yöneticiler, öğretmenler, öğrenciler ve veliler bireysel düzeyde çeşitli bilgi sistemleri kullanırlar.  Bunların arasında kişisel bilgi yönetimi araçları, genel amaçlı ofis uygulama yazılımları, belirli bir faaliyet için geliştirilmiş özel uygulama yazılımları sayılabilir.

Günümüzde taşınabilir bilgisayarlar ve akıllı telefonların yaygınlaşmasıyla eğitim kurumlarında kişisel bilgi yönetimi yazılımlarının kullanımı önem kazanmaya başlamıştır. Kişisel bilgi yönetimi yazılımları arasında internet tarayıcıları, takvim, not alma ve anımsatıcı yazılımlar, adres-telefon defteri, ajanda yazılımları, e-posta ve eşzamanlı iletişim yazılımları gibi bireylerin kişisel bilgilerinin oluşturulduğu ve işlendiği uygulamalar akla gelmektedir.   Kişisel bilgi yönetimi yazılımları ile bireyler günlük hayatlarını planlayabilmekte,  günlük bilgi akışını yönetebilmekte, başkalarıyla elektronik iletişim kurabilmekte ve internette gezinebilmektedirler. 

Genel amaçlı ofis uygulama yazılımları, bireylerin üretkenliklerini arttırmak amacıyla günlük işlerinde sık kullandıkları yazılımlardır.  Ofis uygulama yazılımları arasında kelime işlem programları, işlem tablosu yazılımları, sunum yazılımları, veritabanı yazılımları, çizim-görüntü-ses-video programları öne çıkmaktadır. Bireyler kendi kişisel bilgisayarlarında ya da bürolarındaki iş bilgisayarlarında bu türden üretkenlik yazılımlarıyla resmi yazılar hazırlayabilir, planlama ve raporlama amacıyla işlem tabloları ve grafikleri oluşturabilir, faaliyet raporları ve planlarını sunu haline getirebilir, çalışanlar, demirbaşlar, finansal bilgiler, öğrenciler ve velilerle ilgili veritabanları tasarlayabilirler. Bu süreçte ihtiyaç duyulan görüntü, ses, çizim ve video gibi içerikleri oluşturup düzenleyebilirler. Eğiticiler üretkenlik yazılımlarını daha çok ders planlarını hazırlamak, etkinlikleri planlamak ve eğitim projelerini tasarlayıp sunmak amacıyla kullanırlar. 

Özel amaçlı uygulama yazılımları belirli bir idari işlemi gerçekleştirmek amacıyla geliştirilmiş otomasyon yazılımlarıdır.  Eğer eğitim kurumunda kapsamlı bir okul yönetim sistemi kullanılmıyorsa, personel, bordro, demirbaş, tahakkuk, Bakanlığın talep ettiği resmi raporların üretimi gibi temel yönetim işlemlerine yönelik uygulama yazılımlarının ayrıca temin edilmesi ve okul yöneticileri ve memurlar tarafından kullanılması gerekmektedir.

Sıra Sizde: Google ve Microsoft sitelerini tarayarak kişisel bilgi yönetimi amaçlı kullanılabilecek ücretsiz web tabanlı uygulamaları belirleyiniz. 

Okul Yönetim Sistemleri

Eğitim kurumlarında yönetsel süreçlerle ilgili bütün bilgi yönetimi işlevlerini barındıran kurum çapında tümleşik bilgi sistemlerine okul yönetim sistemleri adı verilir. Okul yönetim sistemleri okul yönetimi, öğretmenler, öğrenciler, veliler, Bakanlık yetkilileri gibi eğitim süreciyle ilgili tüm tarafları bir araya getirir ve bir öğrencinin okula kayıt olmasında başlayarak mezun olmasına kadar geçen süre boyunca gerçekleşen bütün bilgi hareketlerinin kaydedilmesini, işlenmesi ve raporlanmasını sağlar.
Okul yönetim sistemlerinde okul yöneticileri dersleri, sınıfları, derslikleri, öğrencileri, öğretmenleri, velileri sisteme kaydederler. Öğretmenler öğrencilere verdikleri notları ve devamsızlık bilgilerini sisteme girerler. Öğrenciler okul yönetim sistemlerine girerek sınav sonuçlarını ve karne bilgilerine erişebilirler. Veliler kendi öğrencilerine ait kayıtlara erişerek öğrenci başarısı ve devamsızlığı gibi bilgileri edinebilirler. 

Öğretim kurumları Okul Yönetim Sistemlerinin yanı sıra topluma kendilerini tanıtma, okul etkinlikleri, elde edilen başarılar, öğrencilerin çalışmalarının sergilenmesi vb. amaçlarla okul web siteleri kurarlar.  Bilgi Teknolojileriyle ilgili programları bulunan okullar bu siteleri kendi olanaklarıyla hazırlayabildikleri gibi www.meb.k12.tr sitesinde MEB tarafından sağlanan hazır okul şablonlarından yararlanarak kendi sitelerini açabilirler. 

Gelişmiş okul yönetim sistemleri eğitim yönetiminin yanı sıra öğrencilere ders notlarının dağıtımı, öğrenci ödevlerinin yönetimi ve öğrencilerin portfolyo hazırlamalarına olanak sağlayacak öğrenme – öğretme etkinliklerini de kapsayacak bileşenler de barındırır.

Okul yönetim yazılımlarının daha gelişmiş sürümleri elektronik geçiş sistemleri, güvenlik kameraları gibi bileşenleri de barındırarak okulun güvenliğine de katkı sağlarlar.

Üniversiteler de birer öğretim kurumu olarak kendi yönetim yazılımlarına sahiptirler. Personel, tahakkuk, demirbaş, döner sermaye, kütüphane, yemekhane, öğrenci işleri vb. konularında ayrı ayrı geliştirilmiş ya da tümleşik bilgi sistemleriyle yükseköğretim kurumları yönetiminde teknolojiden yararlanılır.

Dikkat: Anadolu Üniversitesine kayıt yaptırırken, ders seçerken, sınav giriş belgesi ve sınav sonuçlarını öğrenirken yararlandığınız ogrenci.anadolu.edu.tr sitesi bir okul yönetim sistemi bileşenidir.

Eğitim yönetiminde teknoloji kullanımı diplomaya yönelik eğitim veren kurumların yönetiminde olduğu kadar hizmet içi eğitim veren kurumların yönetiminde de önem kazanmaktadır. Hizmet içi eğitim yönetimi günümüzde kamu ve özel sektör kurumlarında insan kaynakları sistemlerine bağlı bir alt birim olarak faaliyet göstermektedir. Kurumların insan kaynakları bilgi sistemlerine bağlı olarak kurulan öğrenme yönetim sistemleri ile kurum çalışanlarının kariyer planlaması doğrultusunda bu amaçla verilmesi gereken eğitimlerin planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi sağlanmaktadır.

Okuma Parçası: Türkcell Sertifika ProgramlarıTürkcell firması ülke çapında dağılmış binden fazla bayide çalışan çeşitli düzeydeki personelin aşamalı olarak satış uzmanlığı eğitiminden geçmesi için Anadolu Üniversitesi e-Sertifika Programlarından yararlanmaktadır. Böylece binlerce çalışan aynı anda ve işlerini aksatmadan uzaktan eğitim yöntemiyle firmanın gereksinim duyduğu hizmet içi eğitim ve ölçme-değerlendirme sürecinden geçerek nesnel bir değerlendirme ile kariyerlerine katkıda bulunacaklardır. Türkcell firması gereksinimi duyduğu eğitim paketlerini Anadolu Üniversitesi e-Sertifika programları havuzundan seçerek, her birisinde iki ders bulunan Perakendeciliğe Giriş, Perakendecilikte Müşteri, Perakende Mağaza Yönetimi ve Mağaza’da Pazarlama Yönetimi Sertifika Programlarından oluşan kapsamlı bir hizmet içi eğitim projesini çok kısa sürede uygulamaya koymuştur. Bu örnekte firma hizmet içi eğitimin yönetimine odaklanmış, eğitimin uygulanması ve değerlendirilme süreci içi dış kaynak kullanmıştır.

Ulusal Boyutta Eğitim Bilgi Sistemleri

Ülkelerin kamu tarafından yönetilen öğretim kurumlarının merkezle ilişkili bilgi yönetimi süreçleri günümüzde internet üzerinden çevrimiçi olarak yürütülen geniş kapsamlı bilişim sistemleri şeklinde tasarlanmaktadır. Örneğin Milli Eğitim Bakanlığına bağlı bütün eğitim kurumları yönetsel ve resmi bütün işlemlerini Milli Eğitim Bakanlığı Bilişim Sistemi (MEBBİS) aracılığıyla internet üzerinden gerçekleştirirler. 

Ülkemizde ulusal çapta bir eğitim yönetim sistemi oluşturmak için 1980’lerde çalışmalara başlanmıştır. 1987 yılında il ve ilçe Milli Eğitim Müdürlüklerinin otomasyonu için İLSİS adıyla bir çalışma başlatılmıştır. Proje 90’lı yılların ortasında Dünya Bankası Kredisi ile hayata geçirilmiştir. Sistem ilk haliyle üzerlerinde çalışılan dosyaların gün sonunda illerdeki sunucularda toplanıp, oradan da Ankara’daki merkez sunucuya iletilmesi şeklinde dağıtık bir sistem olarak tasarlanmış, 2000’li yıllarla birlikte sistem internete taşınarak çevrimiçi olarak çalışmaya başlamıştır. 2009 yılında Bakanlıkla taşra teşkilatı arasında çalışan benzeri bilgi sistemleri bir araya getirilmiş ve Milli Eğitim Bakanlığı Bilişim Sistemi (MEBBİS) adını almıştır.

Bu amaçla ülkedeki tüm resmi öğretim kurumlarına ADSL bağlantısı sağlanmış, sistemi kullanacak olan bütün yöneticiler, idari personel ve öğretmenler eğitimden geçirilmiştir.  

Öğretim kurumlarının merkezle işbirliği içinde yürütmesi gereken mali işlemler, evrak izleme, döner sermaye, tesis yönetimi, performans yönetimi, demirbaşlar vb. faaliyetler için MEBBİS ortamında çok sayıda bileşen bulunmaktadır. MEBBİS’de aynı zamanda öğretmenlerin özlük hakları ve atamalarıyla ilgili personel işlemleri de yürütülebilmektedir. MEBBİS’e ayrıca Açıköğretim, halk eğitim, özel eğitim, öğretmen eğitimi, yurt yönetimi, okul yönetimi alanlarına yönelik bilişim sistemleri eklenerek ulusal çapta eğitim yönetimi uygulamalarının yanı sıra öğretmen eğitimi, açık ilköğretim ve açık lise, halk eğitim ve yaygın eğitim alanlarındaki e-öğrenme uygulamalarında giriş kapısı durumuna getirilmiştir.

İnternet: http://mebbis.meb.gov.tr

Ulusal boyutta eğitim bilgi sistemlerinin yükseköğretim alanındaki uygulamalarına bakıldığında,  ülkemizdeki Yükseköğretim Kurumlarının yönetim bilgi sistemlerinin daha çok kendileri tarafından hazırlanmış ya da temin edilmiş sistemler olduğu, Bologna süreci uygulamaları ve doçentlik sınavı gibi sınırlı kapsamda yönetsel işlem Yükseköğretim Kurumu’nun ve Üniversitelerarası Kurul’un bilgi sistemleriyle tümleşik olarak yürütüldüğü görülmektedir. Farabi projesinde olduğu gibi öğrencilerin ve öğretim elemanlarının üniversiteler arası dolaşımı arttıkça bütün üniversitelerin bilgi sistemlerinin ulusal çapta birbirine bağlanması doğrultusunda projeler gündeme gelecektir.

Örnek Olay: MEB E-OkulMilli eğitim Bakanlığı okul yöneticilerine, öğretmenlere, öğrencilere ve velilere aynı anda hizmet veren bir okul yönetim sistemi olan e-Okul’u hayata geçirmiştir. e-Okul, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından Milli Eğitim Bakanlığı Bilgi Sistemleri (MEBBİS) projesi kapsamında 2007 yılının Ocak ayında kullanıma açılmış olan, bir öğrencinin okula kaydından başlayıp, mezuniyetine kadar olan tüm sürece ait bilgilerin tutulup raporlanabildiği internet tabanlı bir okul yönetim bilgi sistemidir. Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü (YEĞİTEK) tarafından geliştirilmektedir. 

e-okul bilgi sisteminden devlet ve özel ilköğretim okulları, anaokulları, özel eğitim kurumları, ortaöğretim kurumları yararlanabilmektedir. 

e-okul sisteminde öğrenci kaydı, nakil işlemleri, not girişleri, devamsızlık işlemleri, sınav bilgileri, merkezî olarak yapılacak sınavların başvuru ve tercih işlemleri, belge işlemleri (takdir, teşekkür, onur v.b), haftalık ders programı gibi bilgiler okullardaki bilgisayarlardan T.C. Milli Eğitim Bakanlığı sunucularına girilmektedir. 

Öğretmenler e-Okul sistemine MEBBİS hesaplarıyla oturum açarak, ders bilgilerini, ödevleri, sınav sonuçlarını ve öğrenci devamsızlık bilgilerini yayınlayabilirler.  

e-okul modülünün haricinde, velilerin ve öğrencilerin okul durumlarının takibi için açılmış olan e-okul Veli Bilgilendirme Sistemi (e-okul VBS) bulunmaktadır. Bu sistemde veliler öğrencilerin devamsızlıkları, ders programı, davranış notları, sınav tarihleri, okul tarafından yapılan duyurular, merkezî sınavların giriş belgeleri veya tercih sonuçları gibi bilgilere öğrenci Vatandaşlık Numarası ve okul numarasını girerek erişebilmektedir.

İnternet: http://e-okul.meb.gov.tr

Kişisel Öğrenme Yönetimi

Kişisel Öğrenme Yönetimi

İnformel öğrenme büyük ölçüde öğrenenin kendi elinde olan ve gözlem, deneme-yanılma, başkalarına sorma, başkalarıyla bilgi alışverişinde bulunma, başkalarının deneyimlerini ve öykülerini paylaşma ile gerçekleşen, günlük olaylarla etkileşim içinde olan ya da kişinin genel ilgi alanları tarafından yönlendirilen bir öğrenme biçimidir.

Bu tanımdan yola çıkarsak aşağıdaki önermeleri elde edebiliriz:

• İnformel öğrenme sürekli bir faaliyettir. Başlama ve bitiş anı yoktur.

• Kişinin kendisi tarafından yönlendirilir.

• İnceleme-araştırma temel etkinliktir.

• Başkalarından öğrenme diğer temel etkinliktir.

• Öğrenme süreci kişinin günlük olaylarından etkilenir.

İnformel öğrenmenin yönetilmesi için nasıl bir yaklaşım gerekir?

Formel öğrenmede yönetim öğrenenin dışındaki bir uzman tarafından gerçekleştirilmektedir. Uzman; öğrenme amaçlarını belirlemekte, öğrenme stratejileri kümesini önermekte, öğrenenin bu stratejileri uygulayacağı araçları belirlemekte, öğrenenin nasıl değerlendirileceğini saptamakta.

Öğrenen kendisine bu desteği verecek uzmanlar olmadığı durumda, hayatı boyunca sürecek olan öğrenme sürecini kendi başına nasıl yönetebilecektir?