Yaşam günlüğü alanındaki çalışmalarda Sellen ve Whittaker’in vurguladıkları ve 5R ile ifade edilen (recollecting, reminiscing, retrieving, reflecting, remembering intentions) yararlar öne çıkmaktadır (Sellen ve Whittaker, 2010; Akt. Mutlu, 2015):
- Anımsamak: Belirli yaşam deneyimlerini zihinsel olarak tekrar yaşayabilmek. Örneğin, kaybolan bir nesnenin yerini hatırlamak.
- Anıları Canlandırmak: Geçmiş deneyimlere ait duygusal ve manevi anıları tekrar yaşamak. Örneğin, fotoğraf albümlerine bakmak.
- Erişmek: Üzerinden yıllar geçmiş özel sayısal enformasyonu tekrar geri getirmek. Örneğin, Belgeler, e-postalar ve Web sayfaları.
- Yansıtmak (kendini tanımak): Geçmiş deneyimleri gözden geçirerek bireyin davranışlarında zamanla oluşan örüntülerin bireyin kendisi tarafından keşfedilmesini sağlamak.
- Niyetleri Anımsamak: Bireyin yaşamındaki olası olayları anımsamak.
Yaşam günlüğünde “anımsama” nın özel bir yeri bulunmaktadır. Tulving’e göre zamanın akışının geriye çevrilememesi gerçeğinin bir istisnası bireyin geçmişte olanları anımsama yeteneğidir. Birey bugün, dün olan bir şeyi düşündüğünde aslında zihinsel bir zaman yolculuğu gerçekleştirmiş olur (Tulving, 2002; Akt: Mutlu, 2015).
Yaşam deneyimlerinin "yakalanması" sürecinin ayrıntılı olarak tartışıldığı çalışmanın (Mutlu, 2014a) devamı olan "Öğrenme Deneyimlerinin Yorumlanması" isimli çalışmada şu sonuca varılmıştır (Mutlu, 2014b:40):
“Genişletilmiş” yaşam genişliğinde öğrenme modelini oluşturan bileşenler bağlamında gerçekleştirilen inceleme sonucunda, bireyin geçmiş deneyimleri olduğu kadar şu andaki deneyimleri ve gelecekte yaşanması öngörülen deneyimleri de yorumlayabilmesi, bu yorumları deneyimlerin kendi zaman dilimlerine ekleyebilme olanağına sahip olması ve bu amaçla deneyim kaydetme sistemiyle deneyim işleme sisteminin bütünleştirilmesi gerektiği ortaya konulmuştur. Böyle bir sistemle bireyler herhangi bir öğrenme deneyimi için, o anda yorum yapabildikleri gibi, geçmişte de geleceğe gelip yorum yapabilecekler ya da gelecekte de geriye dönüp yorum ekleyebileceklerdir. Bu durum yaşam günlüğü sistemleri tasarlanırken, deneyimlere ait güncel yorumlar, gelecekten gelen yorumlar ve geçmişten gelen yorumlar için üç ayrı yorum kanalının bulundurulmasını gerekli kılmaktadır. Böylece bireyler kişisel zaman çizgileri üzerinde etkili biçimde zaman yolculuğu gerçekleştirebileceklerdir.
Kullanıcının deneyimi yaşarken yorumlayabilmesi ile geçmiş ya da gelecekteki bir deneyime ait bir düşünceyi "aklına geldiği anda" yakalayarak yaşam günlüğü üzerinde o deneyime ait zaman konumuna yerleştirebilmesi "düşünüm" işlemini etkin kılacak ve "unutma" sonucu ortaya çıkacak kayıpları azaltacaktır.
Bu doğrultuda "Öğrenme Deneyimlerinin Yönetimi İçin Çoklu Cihazlı ve Çoklu Algılayıcılı Bir Yaşam Günlüğü Sisteminin Tasarımı, Geliştirilmesi ve Uygulanması" isimli TÜBİTAK 3001 projesi kapsamında, deneyimlerin yaşanırken yorumlanabilmesi için bir araç geliştirildi. LifeLogging Note Capture isimli bu aracın şu anda sadece Windows 8 masaüstü uygulaması sürümü tamamlanmıştır (LifeLoggingNCDesktop).
Böylece, projede geliştirilen bir dizi günlük yakalama uygulamasıyla yakalanan deneyimlerin bulut üzerinden çalışma bilgisayarına aktarılması, LifeLoggingViewer ile taranması ve günlük, aylık, yıllık yorumların girilmesi şeklinde gerçekleşen süreçte oluşan bir kaç günlük gecikmeyi telafi edebilmek mümkün olabilmektedir.
LifeLoggingNCDesktop aracı kullanıcının masaüstü ve dizüstü bilgisayarlarıyla Windows 8 tabletlerine masaüstü uygulaması olarak kurulabilmektedir.Kullanıcı gerek o anda yaşadığı bir deneyime ait bir yorumu, geçmişte yaşanmış bir deneyime ait bir değerlendirmeyi ya da gelecekte yaşanması muhtemel bir yaşam deneyimine ait bir planlama notunu bu araç yardımıyla aklına geldiği anda girmekte ve bulut üzerinden gerçekleşen transfer ile bu notlar LifeLoggingViewer yazılımının veritabanına eklenmektedir.
Not yakalama uygulamasında kullanıcı yorumları aksi belirtilmediği durumda o güne ait bir not olarak oluşturulur. Kullanıcı isterse geçmiş ya da gelecekteki bir güne not ekleyebileceği gibi, herhangi bir ay ya da yıla bir ait düğüme de not gönderebilir. Not yakalama aracıyla yakalanan notlar diğer günlük verileri gibi yıl/ay/gün tarih etiketiyle isimlendirilen birer JSON dosyası olarak oluşturulurlar ve yakalamanın gerçekleştirildiği cihazın adıyla ilişkilendirilen bir klasörde taşınırlar. Kullanıcı LifeLoggingViewer uygulamasını çalıştırdığında gönderilmiş notları ilgili gün, ay ya da yıl düğümlerinde bir girdi olarak görür.
Resim 1. LifeLoggingNCDesktop Uygulaması
Kullanıcı yaşam günlüğünün herhangi bir gününde; o güne ait o gün girilmiş yorumları, geçmişten gelen yorumları ve gelecekten gelen yorumları "Creation Date" alanı yardımıyla birbirinden ayırt edebilmektedir. Böylece kullanıcı zaman çizgisindeki deneyimler üzerinde içinde bulunduğu tarihin her iki yönünde Tulving'in ifade ettiği zaman yolculuğunu yapabilmektedir.
Kaynaklar
- Mutlu, M. E. (2014a). "Çoklu Cihazlı ve Çoklu Algılayıcılı Yaşam Günlüğü İle Öğrenme Deneyimlerinin Yakalanması İçin Bir Çerçeve Önerisi". Asya Öğretim Dergisi (Asian Journal of Instruction), 2014 – 2(1(ÖZEL)), 1-17. http://e-aji.com/index.php/aji/article/download/48/pdf_18
- Mutlu, M. E. (2014b). "Öğrenme Deneyimlerinin Yorumlanması". Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi (Journal of Research in Education and Teaching), Kasım 2014 Cilt: 3 Sayı: 4. http://www.jret.org/FileUpload/ks281142/File/03.mutlu.pdf
- Mutlu, M.E. (2015). “Yaşam Günlüğü Bağlamları – Bir Literatür Taraması”. Çalışma Raporu. Kişisel Öğrenme Ortamları Blogu. http://kisiselogrenmeortamlari.blogspot.com.tr/2015/02/working-paper-lifelogging-contexts.html
- Sellen A. J. ve Whittaker, S. “Beyond Total Capture: A Constructive Critique of Lifelogging,” Commun. ACM, vol. 53, no. 5, pp. 70–77, (2010).
- Tulving, E. “Episodic Memory: From Mind to Brain” Annu. Rev. Psychol., vol. 53, pp. 1–25, (2002).
