Öğrenme Deneyimleri Bağlam Modeli - Bölüm 6
BAĞLAMLARIN ÇIKARTILMASI VE BAĞLAM ONTOLOJİSİNİN OLUŞTURULMASI
Bir etkinlik/olay yorumunda o ana ait bütün bağlam değerlerinin çıkartılması sonucunda, bu bağlam
değerlerinin kümesi deneyimi tanımlamak/etiketlemek için yeterli olacaktır. Örneğin bir T anına ait etkinlik/olay
yorumu şu şekilde olsun:
“T anında evde Genel Matematik 1 dersinin “Ünite 2 - İşlevler” konusunu çalıştım. Genel Matematik ders
kitabının yanı sıra internette ders anlatım videoları izledim. Ders çalışırken Ali geldi. Çalışmaya bir saat ara
verdim ve Ali ile sohbet ettim. Çalışmanın sonunda ünite sonundaki soruları çözebildim. İşlevler konusunu
kavramış oldum. Kendimi bu konuda yeterli hissediyorum”.
Bu yorumdan bağlam değişkenlerine ait bağlam değerlerinin çıkartılması sonucunda “T” anı için bağlamlarla etiketlenmiş aşağıdakilere benzer cümleler kurulabilir ve yaşam günlüğünün veritabanında etkinlik/olay yorumunun içerisinde ya da deneyime ait bir kayıt olarak saklanabilir:
Bu yorumdan bağlam değişkenlerine ait bağlam değerlerinin çıkartılması sonucunda “T” anı için bağlamlarla etiketlenmiş aşağıdakilere benzer cümleler kurulabilir ve yaşam günlüğünün veritabanında etkinlik/olay yorumunun içerisinde ya da deneyime ait bir kayıt olarak saklanabilir:
- [Yer] “Ev”
- [Varlık] “Genel Matematik 1 ‐ Ünite 2 ‐ İşlevler”
- [Davranış] “Ders çalıştım” • [Varlık] “Ders anlatım videoları”
- [Davranış] “Ders anlatım videoları izledim”
- [Kişi] “Ali”
- [Olay] “Ali geldi”
- [Davranış] “Ali ile sohbet ettim”
- [Özellik] “İşlevler konusunu kavradım”
- [Duygu] “Kendimi yeterli hissettim”
Her bağlam değişkeni için bir bağlam ağacı oluşturulur ve bu ağaca hiyerarşik olarak gereksinim duyulan her
düzey için alt düğümler eklenebilir. Kullanıcı bağlam ağaçlarındaki her düğüm ve alt düğümlere bağlam öğelerini
tanımlamak ve içinde yer aldıkları deneyimlere ait bağlantılar oluşturmak için sınırsızca kayıt ekleyebilir.
Bir deneyime eşlik eden bağlam değişkenlerindeki bağlam değerleri karşı gelen bağlam ağacına (eğer ağaçta bu değere karşı gelen öğe bulunmuyorsa) deneyimi tanımlayan bir kayıtla birlikte öğe olarak eklenir. Eğer bu öğe ağaca önceki deneyimlerde eklenmişse, bu öğeye sadece güncel deneyimi tanımlayan bir kayıt eklenir (Şekil 11a). Örneğin “Kişiler” bağlam ağacında (ontolojisinde) “Ali” bağlam değerine karşı gelen bir öğe bulunmuyorsa birey bağlam ağacına “Ali” öğesini ekler ve bu öğeye “T” anındaki deneyimi ifade eden bir kayıt oluşturur. Eğer “Kişiler” bağlam ağacında “Ali” öğesi bulunuyorsa sadece bu öğeye “T” anındaki deneyimi ifade eden yeni kayıt oluşturur. Böylece “Ali” öğesiyle birlikte yaşanan deneyimler öğeye ait kayıtlar olarak tutulmuş olur. Birey ayrıca “Kişiler” bağlam ağacına “Arkadaşlar” alt sınıfı ekleyerek, “Ali” öğesini bu alt sınıfa taşıyabilir (Şekil 11b).
Bir deneyime eşlik eden bağlam değişkenlerindeki bağlam değerleri karşı gelen bağlam ağacına (eğer ağaçta bu değere karşı gelen öğe bulunmuyorsa) deneyimi tanımlayan bir kayıtla birlikte öğe olarak eklenir. Eğer bu öğe ağaca önceki deneyimlerde eklenmişse, bu öğeye sadece güncel deneyimi tanımlayan bir kayıt eklenir (Şekil 11a). Örneğin “Kişiler” bağlam ağacında (ontolojisinde) “Ali” bağlam değerine karşı gelen bir öğe bulunmuyorsa birey bağlam ağacına “Ali” öğesini ekler ve bu öğeye “T” anındaki deneyimi ifade eden bir kayıt oluşturur. Eğer “Kişiler” bağlam ağacında “Ali” öğesi bulunuyorsa sadece bu öğeye “T” anındaki deneyimi ifade eden yeni kayıt oluşturur. Böylece “Ali” öğesiyle birlikte yaşanan deneyimler öğeye ait kayıtlar olarak tutulmuş olur. Birey ayrıca “Kişiler” bağlam ağacına “Arkadaşlar” alt sınıfı ekleyerek, “Ali” öğesini bu alt sınıfa taşıyabilir (Şekil 11b).
Şekil 11: (a) Deneyimlerden Bağlamları Elde Etmek, (b) Deneyimlerdeki Bağlamlardan Ontoloji Elde Etmek
Deneyimlerden bağlamlara geçmek için bir deneyime eşlik eden bir bağlam değeri bağlam ontolojisinde aranır
ve bulunan öğeye konumlanılır (Şekil 12a). Bağlam öğelerinden deneyimlere erişmek için bir bağlam ağacındaki
bir öğeye ait deneyim kayıtları listelenir. Bu süreci bağlam öğelerine deneyim kaydı eklemeden gerçekleştirmek
de mümkündür. Bu amaçla verilen bir bağlam öğesinin hangi deneyimlerde yeraldığını bulmak amacıyla yaşam
günlüğü veritabanındaki deneyim yorumları (ya da bağlam kayıtları) taranır ve öğenin etiketiyle karşılaşılan
deneyimler listelenir (Şekil 12b).
Şekil 12: (a) Deneyimlerden Bağlam Öğelerine Geçmek, (b) Bağlam Öğesinden Deneyime Geçmek
Bağlam öğelerinden deneyimler aracılığıyla diğer bağlamlara erişmek için bir bağlam ağacındaki bir öğeden bu
bağlamı içeren bir deneyime geçilir, bu deneyimden, deneyimdeki diğer bağlamlara geçilebilir. Burada oluşan
anlamsal ağ üzerinde deneyimlerden bağlamlar aracılığıyla diğer deneyimlere geçmek de mümkündür (Şekil
13).
Şekil 13: Bağlam Öğelerinden Diğer Bağlamlara Erişmek
[*] Bu bölümün yazılmasında “Mutlu, M.E. (2015). Öğrenme Deneyimleri Bağlam Modeli, 6. Uluslararası Eğitimde Yeni Eğilimler Kongresi – ICONTE 2015, 24-26 Nisan 2015, Antalya“ kaynağından yararlanılmıştır.
(Not: Yararlanılan kaynaklar yazı dizisinin sonunda topluca verilecektir.)
