Yaşam Olayları
Kişisel bilgi yönetimi çalışmalarında kişiler kendilerine ait bilgi envanterini Olaylar, Kişiler, Yerler, Davranışlar, Duygular, Özellikler ve Varlıklar şeklinde yedi temel kategoride toplayabilmektedirler. Daha önceki çalışmalarımda bu yapılara yer vermiştim (1). Bu kategorilerden "Olaylar" kategorisi üzerinde değişik amaçlarla gerçekleştirilmiş çok sayıda çalışma bulunmaktadır. Bireylerin yaşamları boyunca başlarına gelebilecek başlıca olaylara ait hazır listeler batı ülkelerinde "psikoloji", "e-Devlet hizmetleri", "insan kaynakları yönetimi" ve "vergi mevzuatı" alanlarında yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu yayında "Yaşam Olayları" listelerine ait bu türden örnekleri ele alacağım.
Psikolojide Kullanılan Stress Ölçekleri
1967'de psikiyatrist Thomas Holmes ve Richard Rahe stresin hastalıklar üzerindeki etkisini belirlemek amacıyla bir araştırma yapmışlar ve 5000'den fazla hasta ile görüşerek son iki yıl içerisinde yaşadıkları önemli olayları belirlemeye çalışmışlardır. Bu araştırma sonucunda 43 yaşam olayının hastalıklar üzerinde belirli oranlarda etkisi olduğu ortaya çıkmıştır (2). Bu çalışmadan sonra başka yaşam olaylarının etkilerini inceleyen çok sayıda çalışma yapılmıştır. Psikolojide kulanılan bu ölçeklerin genel bir değerlendirmesi 1982'de Mark Tausig tarafından yapılmış ve 118 farklı yaşam olayı ele alınmıştır (3).
e-Devlet Portalları
Avustralya e-Devlet portalı vatandaşları için "Life Events" isimli bir sayfa sunmakta ve bu sayfada doğumdan ölüme olası bütün yaşam olaylarına yer vererek vatandaşların bu olaylarla ilgili olarak e-Devlet sitesinde yapabilecekleri eylemlere yol göstermektedir (4). Benzer bir hizmeti de Canada'nın Nova Scotia eyaleti de vermektedir (5).
Vergi ve Finans Uygulamaları
Bireylerin yaşamlarındaki temel olaylar ödeyecekleri vergileri ya da alacakları vergi iadelerini etkilediği için "yaşam olayları" vergi mevzuatına da girmiştir. Örneğin bir vergi hesaplama yazılımı olan Intuit Turbo Tax yaşam olaylarını girerek ödenecek vergiyi belirleyecek etkileşimli bir araç sunmaktadır (6). Bir Kanada kredi kurumu müşterilerine "Life Events Planner" adı altında çevrimiçi bir finansal planlama arcı sunmaktadır (7). Bir Yeni Zelanda firması da başlıca yaşam olayları karşısında gereksinimi duyulacak finansal ipuçlarını sağlayan bir rehber yayınlamaktadır (8).
İnsan Kaynakları Yönetimi
ABD'de kurum ve kuruluşlarda çalışanlara ya da vatandaşlara ait bazı yaşam olayları ücretlerde değişiklik yarattığı ya da başka desteklere olanak sağladığı için "nitelikli yaşam olayları - qualified life events" olarak tanımlanmakta ve bu yaşam olayları insan kaynakları departmanları ya da sosyal hizmet uzmanları tarafından izlenmektedir. Yale Üniversitesi ile Ohio State Üniversitesinin insan kaynaklarıyla ilgili sitesindeki nitelikli yaşam olaylarına yönelik açıklamalar buna örnek verilebilir (9, 10). Yazılım firmaları belediyeler ve sosyal hizmet kurumları için bu alanda kullanılan hazır yazılımlar sunmaktadır (örneğin IBM -Cúram Life Event Management) (11).
Yaşam Olaylarıyla Karşılaşma
Bireyler kendileri için önemli yaşam olaylarını bazen yaşamayıp sadece şahit olmuş ya da duymuş olabilirler. Yine de bu olaylar kendileri için unutulmaz olaylar arasında değerlendirilebilirler. Bazı kamu kurumları yaşam olaylarının bu türden farklı biçimlerde maruz kalınmasını değerlendirmeye alırlar. Örneğin ABD Savaş Gazileri Departmanı gazilerin savaş ortamında karşılaştıkları önemli yaşam olaylarıyla ilgili olarak "Happened to me", "Witnessed it", "Learned about it", "Not Sure", "Doesn’t apply" gibi durum seçeneklerinden birisini işaretlemesini istemektedir (12).
Sonuç
Yaşanan, şahit olunan ya da hakkında bilgi sahibi olunan yaşam olayları özellikle yaşam günlüğü uygulamalarında bireylerin zaman çizgisinde önemli kilometre taşları olarak kullanılabilir. Bu amaçla yaygın olarak kabul gören yaşam olayları envanteri kullanmak kolaylık sağlayacaktır.
Kaynaklar
(1) http://kisiselogrenmeortamlari.blogspot.com/2012/08/life-experiences-recorder.html
(2) http://en.wikipedia.org/wiki/SRRS
(3) Mark Tausig, Measuring Life Events, Journal of Health and Social Behavior , Vol. 23, No. 1 (Mar., 1982), pp. 52-64
(4) http://australia.gov.au/life-events
(5) http://www.gov.ns.ca/snsmr/life-events/
