A Framework Design for Note-Taking Technologies in Learning Processes - Section 13 - CONCLUSION AND FUTURE RESEARCH DIRECTIONS

Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı - Bölüm 13

SONUÇ VE GELECEĞE YÖNELİK ARAŞTIRMA ÖNERİLERİ

Bu çalışmada öğrenme süreçlerinde kullanılabilen ve kullanılabilecek not alma teknolojilerine ait bir çerçeve tasarımı gerçekleştirilmiştir. Bu amaçla önce alanyazın taramasıyla öğrenmede not alma davranışları konusundaki bilimsel bulgular gözden geçirilmiştir. Ardından kişisel bilgi çalışması ortamlarındaki deneyimlerin yönetiminde uygulanan yaşam günlüğüne dayalı yaklaşımdan yararlanarak not alma cihazlarını, not alma medyalarını, not alma araçlarının birlikte ve bütünleşik kullanımlarını, yaşam günlüğüne dayalı not alma araçlarını ve not alma arayüzlerini içeren kavramsal bir tasarım sonucunda not alma yaşam döngüsü mimarisi önerilmiştir. Bulgular bölümünde not alma yaşam döngüsünün aşamaları öğrenme süreçlerinde öğrenenlerin üstlendikleri farklı roller için kullanıcı öyküleri biçiminde ayrı ayrı incelenmiştir. 

İncelenen kullanıcı öyküleri arasında canlı ders esnasında not alma, sanal ders esnasında not alma, araştırma yaparken not alma, laboratuvarda not alma, ders çalışırken not alma, yolda yürürken not alma, beyin fırtınası yaparken not alma, okuma/dinleme/izleme anında not alma ve görüşme esnasında not alma rolleri bulunmaktadır. Bu incelemeler sonucunda not alma yaşam döngüsünün yakalama aşamasının bir dizi cihaz ve bir dizi not medyası kullanılarak nasıl gerçekleştirilebileceğine dair bulgular elde edilmiştir. İncelemede ele alınan cihazlar arasında masaüstü bilgisayar, dizüstü bilgisayar, tablet bilgisayar, akıllı telefon, yaşam günlüğü kamerası, akıllı saat, akıllı bileklik, akıllı gözlük, sanal gerçeklik ve karma gerçeklik gözlüğü, giyilebilir ses kayıt cihazı, akıllı hoparlör ve akıllı kalem yer almaktadır. Bu cihazlar sesli not alma, yazılı not alma, videolu not alma, ekran videolu not alma, görüntülü not alma, ekran görüntülü not alma ve konum notu alma biçimindeki not medyaları açısından değerlendirilmişlerdir. Kullanıcı öykülerinin not yakalama aşaması için birbirinden ayrıştığı, fakat açıklama ekleme, gözden geçirme ve sonlandırma aşamalarının tüm roller için aynı kaldığı görülmüştür. Böylece, öğrenenler için öğrenme süreçlerinde uygulayabilecekleri geniş bir kullanıcı deneyimi perspektifine sahip bir not alma yaşam döngüsü mimarisinin elde edildiği görülmüştür. 

Elde edilen bulgular biçimsel, yarı biçimsel ve biçimsel olmayan öğrenme türleri için aşağıdaki gibi değerlendirilebilir: 

Bir öğretici eşliğinde sanal ya da ya da fiziksel sınıf ortamında yüz yüze gerçekleşen biçimsel ya da yarı biçimsel öğrenme süreçlerindeki not alma davranışının geçmişinde öğrenenin öğrenme içeriğine ait bir kopya edinme gereksinimi yatmaktadır. Bu haliyle not alma, içeriğin sürekli kopyalanarak öğrenildiği ilk ve orta çağlardaki eğitim süreçlerinden kalan bir davranıştır. Dersin içeriğinin bir kopyasının öğrenenin elinde olması durumunda dahi, öğrenen ders sunumu esnasında öğretmenin nereyi önemsediğine ilişkin enformasyon yakalamaya gayret eder. Dikkati uzun süre vererek izlemenin yorucu olduğu yüksek matematik türü derslerde ise öğrenen dersi daha sonra kendi başına yüksek düzeyde odaklanarak çalışmaya ihtiyaç duyduğu için bire bir not almak zorunda hisseder. 

Öğrenen için öğrenme içeriğinin sadece ham hali değil, bu içerik üzerinde öğreticinin ve öğrenenin etkileşimini de içeren öğrenme deneyimi önemlidir. Eğer öğrenen öğrenme deneyimlerini bir yaşam günlüğü sistemi kullanarak yakalayabilirse, dersin içeriğini ve öğrenme deneyimini yeniden anımsamaya yönelik kaygılarını gidermiş olacaktır. Ders esnasında not almaya çalışmaktansa derse bütünüyle odaklanarak anlamayı tercih edecektir. 

Öğrenenin öğrenme deneyimini bir yaşam günlüğü ile yakaladığı durumda, eğer deneyim anında not almamışsa, fazla süre geçmeden deneyime geri dönüp açıklama eklemesi ya da deneyimi yorumlamasıyla, hem deneyimi yeniden anımsamış olur hem de daha sonra bu deneyimi gözden geçirmek gerektiğinde deneyime kolay erişmeyi sağlayacak etiketleri eklemiş olur. 

Öğrenen öğrenme deneyimine geri döndüğünde bu deneyimi yeniden yaşayarak gözden geçirebilir, canlı ders esnasında gözünden kaçan ayrıntıları ve ilişkileri yakalayabilir, deneyim üzerinde düşünüm gerçekleştirebilir. 

Örneğin, Anadolu Üniversitesi Açıköğretim sistemi gibi biçimsel uzaktan eğitim uygulamalarında, bir öğretici eşliğinde olmadan yürütülen öğrenme etkinlikleri baskın durumdadır. Bu örnekte, öğrenenler kitap, video ve çok çeşitli e-öğrenme malzemeleri ile içerik zengin bir öğrenme sürecine tabidirler. Hatta saatlerini yakalayabilirlerse ülke çapındaki illerde ve bazı ilçelerde fiziksel sınıflarda ya da internette elektronik seminerler biçiminde yüz yüze canlı derslere de katılabilmektedirler. Katılamadıkları durumda da internet ortamındaki seminerlerin kayıtlarına erişebilmektedirler. Bu durumda bir açıköğretim öğrencisinin geleneksel anlamda bir öğreticinin sunumundan not almasına gerek yoktur. Bu öğrenciler doğrudan öğrenme malzemeleri üzerinde odaklanarak ders çalışırlar ve bu çalışma esnasında yoğun not alırlar. Not alma davranışları tuttukları notlara daha sonra geri dönüp bakma gereksinimiyle değil, daha çok kodlamaya ve düşünüme yönelik olarak gerçekleşir. 

Bir öğretici eşliğinde gerçekleşmeyen diğer biçimsel olmayan öğrenme deneyimlerinde farklı dinamikler etkili olmaktadır. Bu tür öğrenme biçimleri örtük/sözsüz öğrenme, bütünleştirici öğrenme, tesadüfi/tepkisel öğrenme ve öz yönlendirmeli öğrenmedir (Mutlu, 2014b). 

Öz-yönlendirmeli öğrenme öğrenenin önceden planladığı ve farkında olarak yaşadığı öğrenme deneyimleri olduğu için yukarıdaki açıköğretim örneğindeki not alma davranışı bu durum için de geçerlidir. 

Fakat diğer biçimsel olmayan öğrenme türlerinde öğrenen bir öğrenme deneyimi yaşadığının farkında değildir ve/veya öğrenme deneyimini önceden planlamamıştır. Bu durumda ya deneyim esnasında not alma gereksiniminin farkında olmaz ya da geç farkedebilir. Bu sorunu aşmak için yaşam günlüğü sisteminin sürekli açık olması gerekir. Eğer öğrenen biçimsel olmayan bu öğrenme deneyimlerini bilgisayar başında yaşıyorsa, bilgisayarda kurulu olan yaşam günlüğü sistemi bu deneyimleri eksiksiz olarak yakalayabilir. Eğer bu deneyimler sosyal ortamda ya da kamusal alanda yaşanıyorsa yaşam günlüğünün sürekli kayıtta olması uygun görülmeyebilir. Bu durumda birey bir öğrenme deneyimi yaşadığını farkettiği durumda (tesadüfi/tepkisel öğrenme türü) yazılı notlar ve çevresinden izin alarak deneyime ait sesli ya da videolu notlar alabilir. 

Örtük/sessiz öğrenme ve bütünleştirici öğrenme deneyimlerinde öğrenme deneyimi yaşandığı anda farkedilmediği için olası bütün anlar yaşam günlüğü ile yakalanmadığı sürece geri dönüp deneyime yeniden erişme olanağı bulunmaz. Günümüzde henüz toplumsal yapı bireylerin bu şeklide sürekli kayıtta olmalarına sıcak bakmamaktadır. Fakat akıllı gözlük ve akıllı lens teknolojilerinin gelişmesiyle sürekli kayıt yapan yaşam günlüklerinin gelecekte yaygın kitlelerce kanıksanması beklenmelidir. 

Bu çalışmada tasarlanan kavramsal yapı ve önerilen mimari öğrenenlerin öğrenme süreçlerindeki not alma davranışlarına ait bir çerçeve sunmaktadır. Bu tasarımın gerçeğe dönüşmesi amacıyla bir geliştirme sürecinin gerçekleştirilmesi ve yaşam günlüğü teknolojilerine dayalı bir not alma sisteminin bir ürüne dönüştürülmesi gerekmektedir. Böyle bir sistem, çok sayıda cihazda çeşitli algılayıcılardan pasif ve aktif günlük verisi yakalayabilen, bu verileri ve/veya cihazlardaki gömülü yakalayıcılar tarafından yakalanan verileri bireyin not tabanındaki kişisel zaman çizgisine yerleştiren, not tabanında arama, erişme, görüntüleme, canlandırma ve düzenleme yapabilen bir dizi yazılımın geliştirilmesini ve güncel tutulmasını gerektirmektedir. Böyle bir sistemin geliştirilmesi, farklı öğrenme türlerinde öğrenim gören / öğrenme gerçekleştiren öğrenenler üzerinde uygulanarak denenmesi ve not alma davranışlarıyla ilgili bilimsel sonuçların elde edilmesi amacıyla bir araştırma projesinin gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

KAYNAKÇA 

Abowd, G., da Graça Pimentel, M., Kerimbaev, B., Ishiguro, Y., & Guzdial, M. (1999, December). Anchoring discussions in lecture: An approach to collaboratively extending classroom digital media. In Proceedings of the 1999 conference on Computer support for collaborative learning (p. 1). International Society of the Learning Sciences. 

Anvil, (2017). Anvil – The video annotation research tool. Retrieved November, 21, 2017, from http://www.anvil-software.org/index.html 

Boch, F. & Piolat, A. (2005). Note Taking and Learning: A Summary of Research. WAC Journal 16 (2005):101-13. 

Bonner, J. M., & Holliday, W. G. (2006). How college science students engage in note‐taking strategies. Journal of research in science teaching, 43(8), 786-818. 

Charness, N., Best, R., & Souders, D. (2012). Memory function and supportive technology. Gerontechnology: international journal on the fundamental aspects of technology to serve the ageing society, 11(1). 

Chiu, P., Kapuskar, A., Reitmeier, S., & Wilcox, L. (1999). NoteLook: Taking notes in meetings with digital video and ink. In Proceedings of the seventh ACM international conference on Multimedia (Part 1) (pp. 149-158). ACM. 

Crawford, C.C. (1925a). The correlation between college lecture notes and quiz papers. Journal of Educational Research, 12, 282–291. 

Crawford, C.C. (1925b). Some experimental studies of the results of college note-taking. Journal of Educational Research, 12, 379–386. 

Daly, J. (2017). Evernote, OneNote, and Beyond: The 14 Best Note-Taking Apps, Retrieved November, 21, 2017, from https://zapier.com/blog/best-note-taking-apps/ 

Duffy, J. (2017). The Best Note-Taking Apps of 2017, Retrieved November, 21, 2017, from https://www.pcmag.com/roundup/347537/the-best-note-taking-and-syncing-apps 

DuVall, J.(2014). How to Better Remember and Make Use of What You Read, Retrieved November, 21, 2017, from https://zapier.com/blog/best-book-note-taking-system/ 

Ellis, J.A. Memory for future intentions: investigating pulses and steps. In M. M. Gruneberg, P. E. Morris & R. N. Sykes (Eds), Practical Aspects of Memory: Current Research and Issues. Chichester, NY, USA, John Wiley, 1998, 371-376. 

Fiorella, L., & Mayer, R. E. (2017). Spontaneous spatial strategy use in learning from scientific text. Contemporary Educational Psychology, 49, 66-79. 

Fouse, A., Weibel, N., Hutchins, E., & Hollan, J. D. (2011). ChronoViz: a system for supporting navigation of time-coded data. In CHI'11 Extended Abstracts on Human Factors in Computing Systems (pp. 299-304). ACM. 

Gregory, A. (2010). 30 Screen Capture Tools for Sharing Your View, Retrieved November, 21, 2017, from https://www.sitepoint.com/30-screen-capture-tools/

Hasegawa, S., & Dai, J. (2015). A Ubiquitous Lecture Archive Learning Platform with Note-Centered Approach. In International Conference on Human Interface and the Management of Information (pp. 294-303). Springer, 

Cham. Holland, B. (2016). Take Note: How to Curate Learning Digitally, Edutopia, Retrieved November, 21, 2017, from https://www.edutopia.org/blog/take-note-curate-learning-digitally-beth-holland) 

Jalil, A., Beer, M. & Crowther, P., (2015). Pedagogical Requirements for Mobile Learning: A Review on MOBIlearn Task Model. Journal of Interactive Media in Education. 2015(1), p.Art. 12 

Kayabaş, İ. ve Mutlu, M.E. (2015). Yaşam Günlüğü Sisteminin Videolu Notları Yakalama ve Düzenleme Amacıyla Kullanımı. INT-E 2015 International Conference on New Horizons in Education, June, 10-12, Barcelona, Spain. 

Kobayashi, K. (2006) Combined Effects of Note‐Taking/‐Reviewing on Learning and the Enhancement through Interventions: A meta‐analytic review, Educational Psychology, 26:3, 459-477 

Kiewra, A.K. (1989). A Review of Note-Taking: The Encoding-Storage Paradigm and Beyond, Educational Psychology Review, Vol. 1, No. 2, 1989 

Kip Kayabaş, B. ve Mutlu, M.E. (2015). Sesli Yaşam Günlüğü ile Öğrenme Deneyimleri Yönetimi. INT-E 2015 International Conference on New Horizons in Education, June, 10-12, Barcelona, Spain. 

Lin, M., Lutters, W. G., & Kim, T. S. (2004). Understanding the micronote lifecycle: improving mobile support for informal note taking. In Proceedings of the SIGCHI conference on Human factors in computing systems (pp. 687-694). ACM. 

Marshall, C. C. (1997). Annotation: from paper books to the digital library. In Proceedings of the second ACM international conference on Digital libraries (pp. 131-140). ACM. 

Morton, A. (2013), The value of “good” user stories, Retrieved November, 21, 2017, from https://developer.att.com/blog/the-value-of-good-user-stories 

Mueller, P., and D. Oppenheimer. (2014). The pen is mightier than the keyboard: advantages of longhand over laptop note-taking. Psychological Science, 25, 1159-1168. 

Mutlu, M.E. (2014a). Kişisel Bilgi Yönetimi İçin Bütüncül Bir Yaklaşım – Kişisel Bilgi Çalışması Ortamlarındaki Deneyimlerin Yönetimi, AB’14 – XVI. Akademik Bilişim Konferansı, Mersin Üniversitesi, Mersin, 5-7 Şubat 2014 (İnternette yayınlandı), Retrieved November, 21, 2017, from http://ab.org.tr/ab14/kitap/mutlu_ab14.pdf 

Mutlu, M.E. (2014b). Çoklu Cihazlı Ve Çoklu Algılayıcılı Yaşam Günlüğü İle Öğrenme Deneyimlerinin Yakalanması İçin Bir Çerçeve Önerisi. E-AJI (Asian Journal of Instruction), 2(1 (ÖZEL)). 

Mutlu, M.E. (2015a). Öğrenme Deneyimlerinin Yakalanması İçin Çoklu Algılayıcılı Bir Yaşam Günlüğü Sisteminin Geliştirilmesi. IETC 2015 – 15. Uluslararası Eğitim Teknolojisi Konferansı, 27-29 Mayıs 2015, İstanbul Üniversitesi, İstanbul. 

Mutlu, M.E. (2015b). Yaşam Günlüğünün Aktif Kullanımı, 20.Türkiye’de İnternet Konferansı – İnetTr’15, İstanbul, 1-3 Aralık 2015, İstanbul Üniversitesi.

Nguyen, P. H., Xu, K., Walker, R., & Wong, B. W. (2014). SchemaLine: timeline visualization for sensemaking. In Information Visualisation (IV), 2014 18th International Conference on (pp. 225-233). IEEE. 

Ortega, F. R., Abyarjoo, F., Barreto, A., Rishe, N., & Adjouadi, M. (2016). Interaction Design for 3D User Interfaces: The World of Modern Input Devices for Research, Applications, and Game Development. CRC Press. 

Peri Mutlu, A. ve Mutlu, M.E. (2015). Yaşam Günlüğü Sistemi Kullanarak Çevrimiçi Ders Yakalama, INT-E 2015 International Conference on New Horizons in Education Proceedings Book, volume 1, pp. 298-309 June, 10-12, Barcelona, Spain. 

Rekimoto, J. (1999). Time-Machine Computing : A Time-centric Approach for the Information Environment. CHI Letters, 1(1), 45–54. 

Sonocent, (2017). Sonocent Audio Taking Software, Retrieved November, 21, 2017, from https://www.sonocent.com Stifelman, L. J. (1996). Augmenting real-world objects: A paper-based audio notebook. In Conference companion on Human factors in computing systems (pp. 199-200). ACM. 

Truong, K. N., & Abowd, G. D. (1999). StuPad: Integrating student notes with class lectures. In CHI'99 extended abstracts on Human factors in computing systems (pp. 208-209). ACM. 

Vavoula, G., & Sharples, M. (2009). Lifelong Learning Organisers: Requirements for tools for supporting episodic and semantic learning. Educational Technology & Society, 12 (3), 82–97. 

Videonotes, (2017). Videonotes - Video Annotation Software. Retrieved November, 21, 2017, from http://www.videonot.es/ 

Wald, M., Wills, G., Millard, D., Gilbert, L., Khoja, S., Kajaba, J. and Li, Y. (2009). Synchronised Annotation of Multimedia. 2009 Ninth IEEE International Conference on Advanced Learning Technologies. 594-596. 

Zimmerman, B.J., & Martinez-Pons, M. (1988). Construct validation of a strategy model of student self-regulated learning. Journal of Educational Psychology, 80, 284–290.


[*] Bu bölümün yazılmasında “Mutlu, M.E., Peri Mutlu, A., Kip Kayabaş, B. ve Kayabaş, İ. (2017). Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı, 3’üncü Uluslararası Eğitim, Uzaktan Eğitim ve Eğitim Teknolojileri Kongresi, ICDET 2017, Antalya“ kaynağından yararlanılmıştır.

A Framework Design for Note-Taking Technologies in Learning Processes - Section 12 - NOTE TAKING ENVIRONMENTS (OUT OF CLASSROOM)

Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı - Bölüm 12

SINIF DIŞINDAKİ NOT ALMA ORTAMLARI

Diğer Ortamlarda Not Alma 

“Sanal ders esnasında not alma” durumunda öğrenen bir bilgisayar başında eşzamanlı olarak bir derse katılım gerçekleştirmektedir. Sanal sınıf uygulamalarıyla gerçekleştirilen bu derslere ait ekran videoları genellikle dersin yayınlandığı sistemde kaydedilebilmekte ve öğrenenler daha sonra bu dersleri tekrar izleyebilmektedirler. Yaşam günlüğüne dayalı not alma sistemine sahip olan bir öğrenen kuruma bağımlı kalmamak için sanal ortamda canlı olarak yapılan bu derslere ait ekran videolarını kendi not alma sistemiyle yakalayıp kişisel zaman çizgisine yerleştirmeyi tercih edecektir. Eğer öğrenenin sanal derse katıldığı bilgisayar kaliteli ekran videosu yakalayabilecek kapasitede değilse ses kaydı ya da ekran görüntüsü yakalama da tercih edilebilir. 

 “Araştırma yaparken not alma” durumunda eğer öğrenen tüm araştırmayı bilgisayar başında yapıyorsa araştırmanın bütün aşamalarına ait ekran görüntülerini yakalamak, araştırmayı başından sonuna kadar eksiksiz olarak tekrar tekrar canlandırabilmesine olanak sağlayacaktır. Öğrenen bu esnada eşzamanlı olarak yazılı, sesli ya da videolu notlar alarak zaman çizgisine yerleştirebilir. 

“Laboratuvarda not alma” durumunda öğrenenin laboratuvar aletleriyle çalışırken aynı anda ellerini meşgul etmeden not alabilmesi önem kazanır. Bu durumda giyilebilir ses kayıt cihazı, akıllı saat, akıllı bileklik ve akıllı hoparlör ile ses kaydetme, akıllı gözlük ya da artırılmış gerçeklik gözlüğü ile ses, görüntü ya da video kaydetme tercih edilebilir. Eğer kullanılan cihazlar sesle kontrol edilebiliyorsa, sesli bir komutla not alma işlemi başlatılıp sona erdirilebilir. 

“Ders çalışırken not alma” durumunda öğrenci örneğin kütüphanede çalışıyorsa sesli not alması ya da gürültülü bir klavyeyi kullanması mümkün olmayabilir. Bu durumda akıllı kalem ve akıllı kâğıt kullanarak sessizce not alabilir. Eğer tableti varsa dijital kalemle not alabilir ve çizim yapabilir. “Yolda yürürken not alma” durumunda giyilebilir ses kayıt cihazı, akıllı saat, akıllı bileklik ve akıllı telefon gibi mobil cihazlarla sesli notlar alabilir. Eğer yürüyüş kamusal alanda gerçekleşmiyorsa akıllı gözlük ve karma gerçeklik gözlüklerini de sesli not almak amacıyla kullanabilir. Sahada gerçekleşen öğrenme süreçlerinde bu yöntemlerin yanı sıra akıllı gözlük ya da karma gerçeklik gözlükleriyle video da kaydetmek gerekebilir. 

“Beyin fırtınası yaparken not alma” durumu eğer başkalarıyla birlikte gerçekleştiriliyorsa, kullanıcının tüm oturumu videoya kaydetmesi gerekebilir. Eğer öğrenen bireysel olarak beyin fırtınası yapıyorsa bir bilgisayar ya da tablet üzerinde zihin haritası çizimi yapabilir ve yapım sürecinin tüm aşamalarını ekran videosu yakalayarak kayda alabilir. Eğer zihin haritası yazılımına sahip değilse bu işlemi akıllı kalem ve akıllı kâğıt kullanarak kayda alabilir. Eğer bu olanakların hiçbirine sahip değilse normal kâğıt kalem kullanarak gerçekleştirdiği zihin haritasını oluşturma sürecini videoya alarak zaman çizgisine yerleştirebilir. Bireysel beyin fırtınası uzun yürüyüşlerde bir konuya odaklanıldığında da sıkça gerçekleştirilir. Bu durumda “yolda yürürken not alma” tercihlerine yer verilebilir. 

“Okuma/dinleme/izleme anında not alma” durumu eğer okuma, dinleme ve izleme bilgisayarda gerçekleşiyorsa bilgisayardaki not alma yazılımlarıyla hem okunan, dinlenilen ve izlenilen içerik (ekran görüntüsü yakalama, ses yakalama, ekran videosu yakalama araçlarıyla) hem de eşzamanlı olarak yazılı, sesli ya da videolu not alma (yazılı not alma aracı, sesli not alma aracı ve videolu not alma aracı kullanılarak) kolayca gerçekleştirilir. Eğer deneyim bilgisayar dışında gerçekleşiyorsa görüntü, ses ve videonun akıllı telefon ya da tablet ile yakalanması ve aynı anda yazılı, sesli ya da videolu notun yine akıllı telefon ya da tablet ile alınması sağlanabilir. Bu uygulamada cihazın biri içeriği yakalamak için kullanılırken, diğer cihaz not yakalamak için kullanılmaktadır. Her iki cihazdaki veriler kişisel yaşam çizgisine yerleştirildiğinde okuma, izleme ve dinleme deneyimine ait notlar içerikle eşzamanlı olarak görüntülenebilir. 

“Görüşme esnasında not alma” durumu geleneksel olarak izin alınmak koşuluyla ses kaydı ya da video kaydı ile gerçekleştirilmektedir. Bu çalışmadaki mimari uygulandığında yakalanan görüşme kayıtları kişisel zaman çizgisine yerleşecektir. Öğrenen içeriği yakalarken aynı zamanda diğer cihazlarla ek notlar alabilir. 

Yukarıdaki paragraflarda öğrenme süreçlerindeki farklı durumlar için gerçekleştirilen çözümlemelere benzer çözümlemeler “çalışma esnasında not alma”, “günlük yaşam notları alma”, “ilgili alanlarıyla ilgili notlar alma”, “gelecekle ilgili notlar alma”, “proje notları alma” gibi özelleştirilmiş etkinlikler/alanlar ve konularda da kolayca gerçekleştirilebilir. 

Diğer cihazlar kendi başlarına ya da diğerleriyle birlikte bir not alma aracı olarak kullanılabilirken, giyilebilir yaşam günlüğü kamerası genellikle doğrudan not almak amacıyla kullanılamaz. Bu kameraları birey uyanık olduğu süre boyunca üzerinde taşır ve bu süre boyunca her 30 saniyede bir görüntü yakalanır. Bu kamera görüntüleri kişisel zaman çizgisine aktarıldığı zaman, diğer cihazlarla yakalanan/alınan/yapılan notların nerede, kimlerle, ne yapılırken ve neler kullanılarak gerçekleştiğine ilişkin bağlamların fark edilmesini kolaylaştırırlar.

Bu bölümün başında ele alınan canlı ders esnasında not alma durumu için açıklama ekleme, gözden geçirme ve sonlandırma aşamaları için yapılan çıkarımlar diğer not alma durumları için de geçerlidir. Bu nedenle her not alma durumu için bu aşamalar ayrıca incelenmemiştir.


[*] Bu bölümün yazılmasında “Mutlu, M.E., Peri Mutlu, A., Kip Kayabaş, B. ve Kayabaş, İ. (2017). Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı, 3’üncü Uluslararası Eğitim, Uzaktan Eğitim ve Eğitim Teknolojileri Kongresi, ICDET 2017, Antalya“ kaynağından yararlanılmıştır.


(Not: Yararlanılan kaynaklar yazı dizisinin sonunda topluca verilecektir.)

A Framework Design for Note-Taking Technologies in Learning Processes - Section 11 - NOTE TAKING DURING LIVE SESSION

Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı - Bölüm 11

CANLI DERS ESNASINDA NOT ALMA

BULGULAR 

Bir çerçeve tasarımının değerlendirilmesini sağlayabilecek bulguların elde edilmesi amacıyla henüz bu aşamada uygulanabilir bir prototip ürün bulunmadığı için varsayımsal bir geliştirme sonucu elde edilen varsayımsal bir ürüne yönelik bulgular elde edilmeye çalışılacaktır. Sistemin varsayımsal olarak uygulanması ve değerlendirilmesini sağlamak amacıyla kullanıcı öyküleri yaklaşımından yararlanılmıştır. Bir tasarım mühendisliği yöntemi olan kullanıcı öyküleri yaklaşımı, bir gerçek dünya uygulamasının bulunmadığı aşamada uygulanır. Kullanıcı öykülerini oluşturmada kullanılan ortak şablona göre belirli bir rolü üstlenen bir kullanıcı belirli bir nedenden dolayı ya da fayda elde etmek için bir amacı gerçekleştirmeyi ya da arzusunu yerine getirmeyi ister. Kullanıcı öykülerinin tümü bir araya getirilerek oluşturulan kullanıcı öyküsü haritalarından sistemin bir ürün olarak geliştirilmesinde yararlanılır (Morton, 2013). Bu çalışmada yararlanılacak olan kullanıcı öyküleri, kavramsal tasarım ve işlevsel tasarım sonucunda elde edilen mimarinin varsayımsal olarak uygulamaya konulması sonucunda, farklı rollerdeki uygulayıcıların muhtemel adımlarını, eylemlerini, olaylarını ve sistemle olan etkileşimini tasarım ilkeleri çerçevesinde öngörmeyi kapsamaktadır. Bu işlem sonucu elde edilecek veri miktarı çok fazla olacağı için bu çalışmada ürünün geliştirilmesine yönelik teknik bulgulara fazla yer verilmeyecek, mimarinin farklı kullanım senaryolarına yanıt verme özelliğine yönelik bulgulara ağırlık verilecektir. 

Canlı Ders Esnasında Not Alma 

Öğrenenin bir sınıfta canlı ders izlemesi anı öğrenme süreçlerinde “not alma” olgusuna en sık rastlanan andır. Bu ortamda öğrenenin not alma davranışını başlatacak çok sayıda tetikleyici bulunur.  Öğretmenin tahtaya bir şeyler yazması, anlatım esnasında önemli bir konudan bahsedeceğini vurgulaması, öğretmenin bir içeriği dikte ettirmesi, konu başlığının değişmesi ya da bir listenin görüntülenmesi, tanımlama ve alıntı yapılması, dersin yapısal bölümlerini ifade eden sözcüklerin kullanılması öğrenenin not almasını tetikler (Bosch ve Piolat, 2005). Aksi belirtilmediği sürece bir dersteki oturumun tümü aynı etkinliğe, alana ya da konuya aittir ve bu oturum boyunca alınan/yakalanan/yapılan tüm notlar aynı etkinlik/alan/konu bağlamlarıyla etiketlenir. 

Öğrenenin not alma yaşam döngüsünün not yakalama adımında kullanabileceği çok çeşitli cihaz, medya ve arayüz bulunmaktadır. Kendisi aktif biçimde kâğıt ve kalem kullanarak not alabileceği gibi, tablet ve elektronik kalemle doğrudan bilgisayara not alabilir. Benzer şekilde akıllı kalemle yazarak, yazının metne çevrilmesini ve aynı anda konuşmanın kayda alınmasını sağlayabilir. Eğer dizüstü, tablet ya da akıllı telefonunda ses, görüntü ve video yakalayıcısı varsa bunlar yardımıyla dersi kaydedebilir. Akıllı gözlük ya da karma gerçeklik gözlüğü kullanıyorsa doğrudan ses, görüntü ve video kaydı alabilir. Giyilebilir ses kayıt cihazı ile ses kaydı yapabilir. 

Kullanıcının ders boyunca yakaladığı, tuttuğu ya da yaptığı notları eğer kullanılan uygulama doğrudan aktarabiliyorsa, yakalama anında not tabanına aktarılacak; eğer uygulama bu olanağa sahip değilse ders bitiminde ilgili cihazdan çalışma bilgisayarına ve oradan da not tabanına kullanıcı tarafından elle aktarılacaktır. Bu işlem her ders sonrası yapılabileceği gibi (tavsiye edilen yöntem budur), çoğu öğrencinin yaptığı gibi biriktirerek dersin sınavı öncesinde de yapılabilir. 

Öğrenen, bir dersteki not yakalama işleminden sonra başka bir derse girebilir ve aynı süreç orada da yürütülür. Öğrenen o gün canlı ders dinleme deneyimi dışında, başkalarıyla görüşmeler yapma, bir konu üzerinde yürüyüş yaparken düşünme gibi başka deneyimler de yaşayabilir. Dolayısıyla öğrenen gün içerisinde çok farklı bağlamlara ait notlar yakalayacaktır. 

Kullanıcı not alma deneyimi üzerinden süre geçip deneyimle ilgili ayrıntıları unutmadan, ders esnasında bilinçli olarak ya da farkında olmadan aktif olarak tuttuğu notlara açıklama eklemek isteyebilir. Örneğin, not almaya başlanan boş bir sayfaya dersin adını, konunun adını ve o günün tarihini yazmak bir “açıklama ekleme” davranışıdır. Kullanıcı eğer not tutma esnasında sadece kâğıt ve kalem kullanıyorsa daha sonra bu notlarını bir bilgisayarda temize çekerek aktarabilir. Çizim ve ses biçimindeki notları metne çevirme işlemini gerçekleştirebilir. Bazı durumlarda notlara kendi cümleleriyle yorum ekleyebilir. Tutmuş olduğu notların kişisel bilgi tabanındaki konumunu tam olarak belirtmek amacıyla etkinlik, alan ve konuya ait bağlamlar oluşturabilir. Daha sonraki erişimleri kolaylaştırmak amacıyla alınan notları ifade eden etiketler belirleyebilir. 

Açıklama ekleme işlemi bireyin kişisel bilgi tabanını zihninde gözden geçirmesine yol açtığı için birey eksik kalan etkinlikleri/alanları ya da konuları fark edebilir ve bu açığı kapatmak amacıyla yeni bir not alma davranışını planlayarak uygulamaya koyabilir. 

Bazı durumlarda kullanıcı notlarına açıklama eklemek için zaman ayırmaz. Doğrudan gözden geçirme aşamasına geçebilir. Örneğin, öğrenen o gün tuttuğu notları kullanarak bir ödev hazırlayacaksa doğrudan gözden geçirme aşamasına atlayarak notlar üzerinde çalışmaya başlar ve bunun sonunda notlar üzerinde yaptığı düzenlemelerden yola çıkarak yeni bir içerik oluşturur. Gözden geçirme aşaması alınan notun zamansal perspektifine göre farklı biçimlerde tetiklenir. Geçmişe yönelik belleğe ait notlara (örneğin ders notları) gelecekte üzerinde çalışmak ve bir düşünüm gerçekleştirmek için erişilirken, çalışan belleğe ait notlara (örneğin bir telefon numarası) nottaki enformasyonu hemen kullanmak için erişilir. Ardından bu enformasyon yeniden unutulmaya terkedilir. Geleceğe yönelik belleğe ait notları gözden geçirmenin amacı ise gelecekle ilgili planları güncellemektir. Eğer notlar o ana ya da yakın geleceğe ait planları içeriyorsa gözden geçirme sonucunda o anda neler yapılacağı kesinleştirilir ve plandaki eylemler uygulamaya konur. Eğer bu notların zamanı geçtiyse, bu durumda gözden geçirme işlemi ile planları ve gerçekleşenleri karşılaştırarak değerlendirme söz konusudur.

Gözden geçirme işlemi, eğer ne zaman yakalandığı anımsanmayan notlar üzerinde gerçekleştirilecekse öğrenen not tabanında zaman çizgisinde dolanarak ya da anahtar sözcüklerle etiketler, bağlamlar ve içerik üzerinde arama yaparak notlara erişmeye çalışır. Eğer not, ilgili olduğu etkinlik/alan ya da konu bağlamında diğer notlardan ayrık ve tekil bir not ise bu not üzerinde doğrudan gözden geçirme işlemi yapılabilir. Çoğu durumda ilgilenilen notlar farklı zaman dilimlerinde yakalanmış ardışık notlar şeklindedir ve öğrenen bu notların hepsini bir araya getirerek topluca gözden geçirmek isteyebilir. Bu durumda aynı etkinlik/alan/konudaki notların diğer notların arasında çıkartılarak bir bütün oluşturacak biçimde görüntülenmesi ve zaman ekseninde yakalanma sırasıyla oynatılarak canlandırılması gerekebilir. Öğrenen ilgilendiği not ya da not kümesine eriştikten ve üzerinde çalışabileceği bir ortama yansıttıktan sonra bu notları inceleyebilir, değerlendirebilir ve bu notları düzenleyerek yeni bir içerik oluşturabilir. Öğrenenlerin okul yaşamlarında tuttukları ders notlarını başkalarıyla paylaşmaları yaygın bir deneyimdir. Bundan dolayı öğrenen eriştiği notları not tabanından dış ortama (örneğin hepsini bir klasörün içine kopyalayarak) ihraç edebilmeli ve başkalarıyla paylaşabilmelidir. 

Öğrenen, gözden geçirme işleminden sonra eğer bu not ya da not kümesiyle bir daha çalışması gerekmediğini düşünüyorsa not alma oturumunu sonlandıracağı bir sonraki aşamaya geçer. Ya da aynı konuda yakalama yapmak, yeni açıklamalar eklemek ya da tekrar gözden geçirmek işlemleriyle bu notlar üzerinde çalışmaya devam edebilir. Bazı anlarda gözden geçirme işlemi öğreneni yeni etkinliklerde bulunmaya, yeni alanlarda ve konularda çalışmaya yönlendirebilir. Bu durumda öğrenen yeni bir konuda not alma süreci başlatabilir. 

Öğrenen, not tabanında bulunan ve üzerindeki çalışmaları tamamlamış olduğu notları artık paketleyip gündeminden kaldırmak isteyebilir. Örneğin, bir dersin sona ermesi, bir ödevin ya da projenin tamamlanmış olması bu durumu tetikleyebilir. Böylece hem aktif durumdaki notlar daha fazla görünür kılınmış olur hem de artık ilgilenmediği içeriği göz önünden kaldırarak dikkatinin dağılmasını engeller. Sonlandırma sürecinde öğrenen sona eren çalışmasına ait notlara erişerek görüntüler. Ardından bu notları silerek ya da arşivleyerek not tabanından kaldırabilir. Silme işlemi notların geri dönüşsüz olarak yok edilmesini sağlar. Arşivleme işlemi notların bir kopyasının not tabanının dışında kaydedilmesini sağlar. Öğrenen sonlandırma işleminden sonra yeniden bu konuyla ilgilenmek durumunda kaldığında o konudaki notları arşivden not tabanına geri yükleyerek not alma sürecinin yakalama, açıklama ekleme ve gözden geçirme aşamalarını devam ettirebilir. 

 “Sınıf ortamında canlı ders dinleme” durumu için yapılan bu bölümdeki çözümleme kullanıcının bir konferans salonunda ya da bir toplantı salonundaki canlı oturumlara katılması durumu için de benzer sonuçlar verecektir. 


[*] Bu bölümün yazılmasında “Mutlu, M.E., Peri Mutlu, A., Kip Kayabaş, B. ve Kayabaş, İ. (2017). Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı, 3’üncü Uluslararası Eğitim, Uzaktan Eğitim ve Eğitim Teknolojileri Kongresi, ICDET 2017, Antalya“ kaynağından yararlanılmıştır.


(Not: Yararlanılan kaynaklar yazı dizisinin sonunda topluca verilecektir.)

A Framework Design for Note-Taking Technologies in Learning Processes - Section 10 - LIFE-CYCLE OF NOTE TAKING

Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı - Bölüm 10

NOT ALMA YAŞAM DÖNGÜSÜ

Önceki bölümde incelenen cihazlar, not alma medyaları, cihazların birlikte ya da bütünleşik kullanımları ve not almada kullanılabilir arayüzlerin tümü birlikte değerlendirilerek bireylerin yaşam günlüğüne dayalı kişisel not alma sistemlerini kullanarak uygulayabilecekleri bir not alma yaşam döngüsü tanımlanmıştır. Not alma yaşam döngüsü “Başlama”, “Yakalama”, “Açıklama Ekleme”, “Gözden Geçirme” ve “Sonlandırma” adımlarından oluşmaktadır. Yaşam döngüsünün herhangi bir adımından sonra sonraki adımlardan birine atlanabilir ya da önceki adımlardan birine geri dönülebilir. 

Başlama adımı bir tetikleyicinin not alma sürecini başlatma eylemidir ve bu tetikleyiciye ilk kez karşılaşılan bir durum yol açabileceği gibi yaşam döngüsündeki devam edegelen adımlardan biri de yol açmış olabilir. Başlama adımından sonra kullanıcı yakalama adımıyla devam eder. 

Yakalama adımı tetikleyicinin yapısına göre kullanıcının “not tutma”, “not yakalama” ya da “not yapma” eylemlerinden birini ya da bir kaçını gerçekleştirdiği adımdır. Kullanıcı bu adımdan sonra açıklama ekleme, gözden geçirme ya da sonlandırma adımlarından birine atlayabilir ya da başlama adımına geri dönerek yeni bir konuda not alma döngüsünü başlatabilir.

Açıklama ekleme adımı kullanıcının önceki adımda tutmuş, yakalamış ya da yapmış olduğu notları “etiketleme”, “yorumlama”, “kayda geçirme, temize çekme, yazılı hale getirme (transkripsiyon)” ya da “bağlam ekleme” eylemlerinden biri ya da bir kaçını gerçekleştirdiği adımdır. Kullanıcı bu adımdan sonra gözden geçirme ya da sonlandırma adımlarından birine atlayabilir ya da yeni bir konuda not alma döngüsünü başlatma ya da aynı konuda not yakalamaya devam etme kararlarından birini verebilir. 

Gözden geçirme adımı kullanıcının yakalamış veya açıklama eklemiş olduğu notlara “not tabanında erişme”, “zaman çizgisi boyunca canlandırma”, “inceleme – değerlendirme – düzenleme (notu yeni bir içeriğe dönüştürme)”, “not tabanından dış ortama ihraç etme” ve “başkalarıyla paylaşma” eylemlerinden birini ya da bir kaçını gerçekleştirdiği adımdır. Kullanıcı bu adımdan sonra sonlandırma adımına atlayabilir ya da yeni bir konuda not alma döngüsünü başlatma, aynı konuda yakalamaya devam etme, yakalanmış notlara yeni açıklamalar ekleme kararlarından birini verebilir. 

Sonlandırma adımı kullanıcının yakalanmış, açıklama eklenmiş ya da gözden geçirilmiş notlara erişerek “arşivleme” ya da “yok etme” eylemlerinden birini gerçekleştirdiği adımdır. Kullanıcı bu adımdan sonra bu konuda not alma sürecini sona erdirir ya da yeni bir konuda not alma döngüsünü başlatma, aynı konuda not yakalamaya devam etme, yakalanmış notlara yeni açıklamalar ekleme ya da yakalanmış notları tekrar gözden geçirme kararlarından birini verebilir. 

Görüldüğü gibi not alma yaşam döngüsünün esnek bir yapısı vardır ve kullanıcının not alma sürecine ait bir algoritma oluşturmaktan daha çok, kullanıcının not alma sürecinde içinde bulunduğu adımı anlamayı kolaylaştırma amacını taşımaktadır. Not alma süreci belirli bir etkinliğe, alana ya da konuya ait notları almayı ifade eder ve aynı etkinlik, alan ya da konuda zaman boyunca çok sayıda not alınabilir. Kullanıcı bu esnada yeni bir etkinliğe, alana ya da konuya ait not alma işlemini başlatabilir ya da daha önce başlamış olan ve süregelen not alma yaşam döngülerine ait bir adıma atlayabilir. Not alma tabanı kullanıcının yakaladığı notların hangi etkinliğe, alana ya da konuya ait olduğunu “açıklama ekleme” adımında tanımlayabilme olanağı sağlamalıdır. 

[*] Bu bölümün yazılmasında “Mutlu, M.E., Peri Mutlu, A., Kip Kayabaş, B. ve Kayabaş, İ. (2017). Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı, 3’üncü Uluslararası Eğitim, Uzaktan Eğitim ve Eğitim Teknolojileri Kongresi, ICDET 2017, Antalya“ kaynağından yararlanılmıştır.


(Not: Yararlanılan kaynaklar yazı dizisinin sonunda topluca verilecektir.)

A Framework Design for Note-Taking Technologies in Learning Processes - Section 9 - LIFELOGGING BASED NOTE TAKING SOFTWARE AND NOTE TAKING INTERFACES

Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı - Bölüm 9

YAŞAM GÜNLÜĞÜNE DAYALI NOT ALMA YAZILIMLARI VE NOT ALMA ARAYÜZLERİ

Yaşam Günlüğüne Dayalı Not Alma Yazılımları 

Mutlu ve arkadaşlarının yaşam günlüğü projelerinde geliştirdikleri LifeloggingNoteCapture uygulaması herhangi bir anda akıllı telefon, tablet ya da masaüstü bilgisayarda o güne, o aya ya da o yıla ait yazılı bir not girişine olanak sağlamaktadır. Kullanıcı notu kaydettiğinde, not bir metin dosyası biçiminde kullanıcının zaman çizgisinde ilgili yıl, ay ya da gün düğümüne aktarılmaktadır. Kullanıcı yaşam günlüğü görüntüleyicisi ile bu notu daha sonra gözden geçirebilmektedir (Mutlu, 2015a). 

Aynı projelerde geliştirilen LifeloggingScreenCapture, LifeloggingScreenVideoCapture, LifeloggingAudio-Capture, LifeloggingVideoCapture, LifeloggingLocationCapture ve LifeloggingCameraCapture uygulamaları ekran görüntüsü, ekran videosu, ses, video, konum ve kamera görüntüsü yakalamak ve kullanıcının zaman çizgisine yerleştirmek amacıyla kullanılmaktadır. Yakın bir tarihte geliştirilen LifeloggingScreenNote Capture uygulaması ise bilgisayar ekranının üzerine not alınarak ve çizim yapılarak kaydedilmesine olanak sağlamaktadır. Birer yaşam günlüğü uygulamaları olan bu yazılımların LifeloggingNoteCapture ile birlikte kullanımı ile başlangıç düzeyinde çoklu cihazlı ve çoklu medyalı not alma sistemi elde edilmiş olur. Bu sistemin daha sonra Tablo 1’de bulunan diğer not alma cihazlarını kapsayacak biçimde genelleştirilmesiyle bir öğrenenin masaüstünde çalışırken, yolda yürürken ya da bu iki pozisyonun dışındaki diğer pozisyonların herhangi birindeyken değişik medyalarda not alması ve bu notları kişisel bir zaman çizgisinde birleştirmesine olanak sağlanmış olur. 

Not Almayı/Yakalamayı/Girişini Başlatmak ve Durdurmak İçin Kullanılan Arayüzler 

Bireylerin günlük yaşamlarında farklı cihazlarda ve farklı medyalarda not alma davranışlarında not alma / yakalama uygulamalarının arayüzleri kullanılarak not alma oturumu başlatılır ve aynı arayüz aracılığıyla not alma oturumu sona erdirilir. Bu amaçla kullanılabilir kullanıcı arayüzlerinin seçenekleri oldukça fazladır. Ortega ve arkadaşlarının etkileşim tasarımı alanındaki kitapları (2016) kullanılabilir seçeneklerin geniş bir listesini içermektedir. Bu listedeki başlıca arayüzlerin not alma cihazlarında kullanımı potansiyeli gözönünde bulundurularak Tablo 6’ hazırlanmıştır. 

Tablo 6’da not alma amacıyla kullanılabilen cihazlarda geleneksel ve yeni arayüzlerin kullanılabilirliği gösterilmektedir. Bu arayüzler yardımıyla kullanıcı not alma oturumunu başlatabilir, not alma ya da yakalama yapabilir ve not alma oturumunu tamamlayıp notun kaydedilmesini sağlayabilir. Tablodaki arayüzlerin bir bölümü ilgili cihazlarda varsayılan olarak bulunmakla birlikte arayüzlerin ilgili cihaza dışarıdan takılarak kullanımı da göz önünde bulundurulmaktadır. 

Tablo 6: Not Almada Kullanılabilecek Arayüzler


Tablo 6’daki cihazlarda kullanılabilen arayüz çeşidinin teknolojik gelişmeyle her yıl artabileceği unutulmamalıdır. Kullanıcının not alma sürecindeki seçenekleri açısından kullanıcı sabit konumdayken masaüstü bilgisayar ile dizüstü bilgisayarlar öne çıkarken, kullanıcı hareket halindeyken akıllı gözlükler ile sanal ve karma gerçeklik gözlükleri öne çıkmaktadır. Fakat akıllı gözlük ya da holografik karma gerçeklik gözlüklerinin başkalarının mahremiyeti açısından rahatsızlık verici olması nedeniyle kamusal alanda kullanımları sınırlıdır. 

Diğer taraftan sesle (konuşarak) komut verme seçeneğinin çok sayıda cihazda kullanıldığı görülmektedir. Fakat Türkçe konuşarak komut verme olanağının birer akıllı kişisel yardımcı olan Siri, Cortana ya da Google aracılığıyla ancak internet bağlantısı varken yapılabildiği göz önünde bulundurulmalıdır. 

[*] Bu bölümün yazılmasında “Mutlu, M.E., Peri Mutlu, A., Kip Kayabaş, B. ve Kayabaş, İ. (2017). Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı, 3’üncü Uluslararası Eğitim, Uzaktan Eğitim ve Eğitim Teknolojileri Kongresi, ICDET 2017, Antalya“ kaynağından yararlanılmıştır.


(Not: Yararlanılan kaynaklar yazı dizisinin sonunda topluca verilecektir.)

A Framework Design for Note-Taking Technologies in Learning Processes - Section 8 - USING INTEGRATED MEDIA WHEN NOTE-TAKING

Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı - Bölüm 8

NOT ALMA MEDYALARININ BÜTÜNLEŞİK KULLANIMI

Not alma araçlarının aynı anda kullanımından farklı olarak bütünleşik kullanımı söz konusudur. Bütünleşik kullanımda aynı anda aynı araç ile birden fazla medyanın kullanılmasıyla not almaktan bahsedilmektedir. Literatürde bütünleşik not alma yaklaşımıyla sıkça karşılaşılmaktadır. 

Örneğin Fouse ve arkadaşları (2011) akıllı kalemle yakalanan notlara zaman bilgisi ekleyerek, notları bir zaman çizgisine yerleştirmeyi önermişlerdir. Chiu ve arkadaşları (1999) bir konferans salonunda oynatılan video ile seyircilerin aldıkları notları birleştiren bir istemci – sunucu sistem geliştirmişlerdir. Benzer bir çalışmayı Truong ve Abowd (1999) öğrencilerin notlarıyla ders notlarını birleştiren bir sistem geliştirerek yapmışlardır. Hasegawa ve Dai (2015) videolara seyircilerin not eklemesine ve video üzerinde canlı tartışma yapmalarına olanak sağlayan bir internet hizmeti tasarlamışlardır. Benzer şekilde Wald ve arkadaşları (2009) çoklu ortam dosyalarına eş zamanlı açıklama eklemek için açık kaynak kodlu Synote sistemini geliştirmişlerdir. Abowd ve arkadaşları (1999) daha sonra eClass adını alacak bir ürünün ortaya çıkmasını sağlayan “The Classroom 2000” projesi kapsamında ses, video, sunucunun sunuları ve beyaz tahta çizimleri ile öğrencilerin notlarını yakalayarak bir araya getiren ve paketleyen bir sistem tasarlamışlardır. Bu çalışmalarda geliştirilen sistemler genellikle kurumsal kullanım ortamında, çok kullanıcı ve yerleşik sistemler olarak tasarlanmıştır. Bu durumun bir istisnası Stifelman’ın (1996) çalışmasında geliştirdiği yazılı not alma esnasında sesli not yakalayabilen sistemdir. Bu uygulamalardan ilham alarak Tablo 5’deki bütünleşik not alma araçlarının muhtemel listesi oluşturulmuştur. 

Tablo 5: Bütünleşik Not Alma Araçları


Bütünleşik not alma uygulamalarıyla ilgili olarak gerçekleştirilen araştırmaların ve geliştirilen uygulamaların bütün not medyaları için genel bir çözüm ortaya koyamadıkları görülmektedir. Bu nedenle aynı cihazda ya da birden fazla cihazda farklı medyalardaki not alma ya da yakalama işleminin Tablo 4’de olduğu gibi akıcı bir şekilde “birlikte” uygulanmasıyla bireylerin bütünleşik not alma gereksinimlerinin etkili bir biçimde karşılanabilmesi sağlanabilir. 

Bütünleşik not alma sistemlerinin bir başka türü de mekâna gömülü ya da tümleşik sistemlerdir. 

Konferans salonuna entegre sistemler, sınıfa entegre sistemler, akıllı tahtaya entegre sistemler ve istemci – sunucu sistemler gibi genellikle kapalı devre çalışan bu sistemler bireysel not alma sistemleri kapsamında olmadığı için bu çalışmada daha ayrıntılı olarak ele alınmamışlardır. 


[*] Bu bölümün yazılmasında “Mutlu, M.E., Peri Mutlu, A., Kip Kayabaş, B. ve Kayabaş, İ. (2017). Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı, 3’üncü Uluslararası Eğitim, Uzaktan Eğitim ve Eğitim Teknolojileri Kongresi, ICDET 2017, Antalya“ kaynağından yararlanılmıştır.


(Not: Yararlanılan kaynaklar yazı dizisinin sonunda topluca verilecektir.)

wikispaces.com Wiki Service will close July,31 2018

Wikispaces.com Wiki Sitesi Hizmeti 31 Temmuz 2018'de Kapanacak

Kişisel öğrenme ortamları kullanıcılarının sık kullandığı wiki sitesi hizmeti veren Wikispaces.com 31 Temmuz 2018'de kapanacak. 

Bu sitede yayınlanan personalis.wikispaces.com wiki sitemi https://meminmutlu.wordpress.com/personalis/ blog sayfama taşıdım. 

A Framework Design for Note-Taking Technologies in Learning Processes - Section 7 - USING VARIOUS MEDIA TOGETHER WHEN NOTE-TAKING

Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı - Bölüm 7

NOT ALMA MEDYALARININ BİRLİKTE KULLANIMI

Aynı cihazda birden fazla not alma aracının kullanılması durumu ele alındığında bireylerin birden fazla medyayı kullanarak not alabileceği cihazların bulunduğu görülmektedir. Bu tür kullanımda elde
edilebilecek çoklu medyalar arasında Tablo 4’deki sonuçlar bulunmaktadır.

Tablo 4: Not Alma Cihazlarının Çoklu Kullanımı

Tablo 4’de herhangi bir medyanın aynı cihazda kendi kendisiyle birlikte birden fazla kullanımına yer verilmemiştir. Ekran görüntüsü ve ekran videosunun, diğer medyalar kullanılırken aynı anda kullanılmalarına ait sütun değerleri, anlamlı olmadığı için, yer verilmemiştir. Yine de diğer medyaların ekran görüntüsü ve ekran videosu ile birlikte kullanımlarına ait satır değerleri anlamlıdır. Örneğin, kullanıcı bir video notu kaydediyorken aynı anda ekran görüntüsü kaydetmesini gerektiren bir örnekle karşılaşılmazken; ekran görüntüsü kaydederken bunun yanına bir videolu not alma gereksinimi duyabilir. 

Evernote ya da Microsoft OneNote gibi yaygın olarak kullanılan geleneksel not alma yazılımları metin tabanlı bir not alma ortamına çizim, ses, görüntü ve video ekleme olanağı sunmaktadırlar. Fakat ana medyası metin olmayan öğrenenler ya da araştırmacılar için tam tersi durumlara da ihtiyaç duyulabilmektedir. Örneğin, fotoğraf sanatçıları, görsel tasarımcılar ve ressamlar gibi görüntüyle ilgili eğitim görenlerin temel medya görüntüdür. Müzisyenler ve radyo sunucuları gibi sesle ilgili eğitim görenler için temel medya sestir. Sinema ve televizyon eğitim görenler için temel medya videodur. Gezginler ya da saha çalışanları gibi konumla ilgili etkinliklerde bulunanlar için temel medya konumdur. Bilgisayar başında çalışanlar için ekran görüntüsü; sanal ortamlarda öğrenenler için ekran videosu temel medya haline gelir. Bu alanlardaki öğrenenler temel medyalarına ait notları canlı olarak o medya biçiminde alırken, diğer medyaları kullanarak ek açıklama yapma ihtiyacı duyabilirler. Tablo 4 bu seçeneklere ait anlamlı kullanım biçimlerinin hepsini birden barındırmaktadır. 

Not alma araçlarının birden fazla cihaz yardımıyla çoklu kullanımı durumunda kullanıcıların seçenekleri daha fazla olmaktadır. Örneğin, bireyler gün içerisinde birden fazla bilgisayar, dizüstü ve tablet bilgisayar kullanmak durumunda kalabilirler ve her cihazda farklı medyalarda not almak gerekebilir. Bu durumda yakalanan / kaydedilen nota ait dosyanın ya da bu dosyaların tutulduğu klasörün adının yakalama cihazına ait bir tanımlayıcı içermesi zorunludur. 

Diğer taraftan, bir cihazda farklı kişilerin oturum açabileceği düşünüldüğünde, bu cihazdan erişilebilen bulut ortamının da oturum açan kişinin hesabına ait olması gerektiği ortaya çıkar. Böylece, ortak kullanılan bir cihazda kim oturum açtıysa, yakalamış olduğu notlar cihazın ve kullanıcının kimliğine uygun olarak isimlendirilir ve o kişinin bulut hesabına yüklenerek, notların birbirine karışması ve mahremiyeti korunmuş olur. 

[*] Bu bölümün yazılmasında “Mutlu, M.E., Peri Mutlu, A., Kip Kayabaş, B. ve Kayabaş, İ. (2017). Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı, 3’üncü Uluslararası Eğitim, Uzaktan Eğitim ve Eğitim Teknolojileri Kongresi, ICDET 2017, Antalya“ kaynağından yararlanılmıştır.

(Not: Yararlanılan kaynaklar yazı dizisinin sonunda topluca verilecektir.)

A Framework Design for Note-Taking Technologies in Learning Processes - Section 6 - NOTE TAKING MEDIA AND DEVICES MATRIS

Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı - Bölüm 6
NOT ALMA CİHAZLARI VE NOT ALMA MEDYALARI MATRİSİ

Tablo 1 ve Tablo 2’deki veriler birleştirildiğinde not alma amacıyla kullanılabilen cihazlar ve destekledikleri not medyalarına ilişkin Tablo 3’ elde edilir. 

Tablo 3: Cihazlar ve Not Alma Medyaları Matrisi




Tablo 3’de satırlarda bulunan cihazların destekledikleri not medyalarının teknolojik yakınsama nedeniyle her yıl artması beklenmelidir. Not alma amacıyla kullanılabilecek cihazlardan ses kayıt cihazı, video kamera, dijital fotoğraf makinası, araç kamerası ve aksiyon kamerasının sağladığı olanaklar akıllı telefonlarla karşılanabildiği için, bu cihazlar izleyen bölümlerdeki listelerden çıkartılmıştır. Yine de bu cihazlara dayalı bağımsız not alma sistemlerinin tasarlanabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Yaşam günlüğü kamerası gün boyunca not alma bağlamını belirlemek amacıyla kullanılacağı için listelerde bırakılmıştır.


[*] Bu bölümün yazılmasında “Mutlu, M.E., Peri Mutlu, A., Kip Kayabaş, B. ve Kayabaş, İ. (2017). Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı, 3’üncü Uluslararası Eğitim, Uzaktan Eğitim ve Eğitim Teknolojileri Kongresi, ICDET 2017, Antalya“ kaynağından yararlanılmıştır.


(Not: Yararlanılan kaynaklar yazı dizisinin sonunda topluca verilecektir.)

A Framework Design for Note-Taking Technologies in Learning Processes - Section 5 - NOTE TAKING MEDIA

Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı - Bölüm 5

NOT ALMA MEDYALARI

Kullanıcılar Tablo 1’de bulunan cihazlardaki algılayıcılar yardımıyla farklı medyalarda not alabilirler ya da yakalayabilirler. Tablo 2’de bu medyaların genel özellikleri özetlenmiştir. 

Tablo 2: Not Alma Medyaları


Bu tablodaki medyalara ait notların dosyaları yakalamanın ya da kaydetmenin gerçekleştiği zaman etiketiyle isimlendirilir ve yakalamayı gerçekleştiren cihazın ismi, cihazda oturum açan kullanıcının ismi ve tarih değeri ile oluşturulan isime sahip bir klasörde biriktirilir. Yakalama aralığında varsayılan olarak kullanılan 30 saniye kuralı yaşam günlüğü araştırmalarında tercih edilen bir aralık olup değiştirilmeden alınmıştır. Kullanıcı bu değeri kendisi isteğe bağlı olarak değiştirebilir. Eğer kullanılan cihazın ilgili medyayı yakalama özelliği programlanamıyorsa, kullanıcının aktif tetiklemesiyle başlayıp sona eren kayıt dosyalarının düzenlenerek 360 saniye uzunluğundaki kayıt içeren dosyalara bölünmesi ve uygun biçimde isimlendirilerek yaşam günlüğüne transfer edilmesi gerekir. 

Yaşam günlüğüne aktarılan notlar notun yakalandığı/kaydedildiği tarihe ait zaman çizgisinde aynı saat diliminde (varsayılan olarak 360 saniye genişliğindeki sütunlarda) alt alta gelecek biçimde yerleştirilirler. Böylece kullanıcı yaşam günlüğü görüntüleyicisi ile herhangi bir andaki bütün not medyalarını bir arada görebilir/oynatabilir/dinleyebilir.


[*] Bu bölümün yazılmasında “Mutlu, M.E., Peri Mutlu, A., Kip Kayabaş, B. ve Kayabaş, İ. (2017). Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı, 3’üncü Uluslararası Eğitim, Uzaktan Eğitim ve Eğitim Teknolojileri Kongresi, ICDET 2017, Antalya“ kaynağından yararlanılmıştır.


(Not: Yararlanılan kaynaklar yazı dizisinin sonunda topluca verilecektir.)

A Framework Design for Note-Taking Technologies in Learning Processes - Section 4 - AN ARCHITECTURAL PROPOSAL FOR NOTE TAKING TECHNOLOGIES AND RECOMMENDED DEVICES

Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı - Bölüm 4
NOT ALMA TEKNOLOJİLERİ İÇİN BİR MİMARİ ÖNERİSİ VE NOT ALMADA KULLANILABİLEN CİHAZLAR

Not Alma Teknolojileri İçin Bir Mimari Önerisi 

Önceki bölümdeki kavramsal tasarım çıkış noktası olarak kullanılarak not alma teknolojileri için bütüncül bir sistemin işlevsel tasarımı gerçekleştirilecektir. Bu tasarımda not almada kullanılabilecek cihazların kümesi ile not alma medyalarının taksonomisinden yararlanılacak ve not alma araçlarının birlikte kullanımı ile bütünleşik kullanımı incelenecektir. Ayrıca böyle bir sistemde not almayı/yakalamayı/girişini başlatmak ve durdurmak için kullanılabilecek arayüzler gözden geçirilecektir. Son olarak geliştirilen mimarinin kullanımına yol göstermesi amacıyla not alma sürecine ait bir yaşam döngüsü tasarlanacaktır. 

Not Almada Kullanılabilen Cihazlar 

Not alma amacıyla kullanılabilen cihazlar ağır ve sabit masaüstü bilgisayarlardan cepte taşınabilen akıllı kalemlere kadar çok çeşitlilik gösterebilmektedir. Tablo 1’de Kasım 2017 tarihinde satışta olan başlıca cihaz türleri not alma özellikleri açısından kısaca incelenerek listelenmiştir.

Tablo 1: Çeşitli Cihazların Not Alma Amacıyla Kullanımları


Tablodaki cihazlar not almak amacıyla birbiriyle uyumsuz yazılımlar ve donanımlar kullandıkları için yakalanan notları olduğu gibi kullanmak ya da kendiliğinden yaşam günlüğüne kaydedilmesini sağlamak mümkün olmayabilir. Bu amaçla her cihazda ve her not medyası için, eğer ilgili cihazın işletim sistemi uygun bir yazılım geliştirme alet çantası (SDK) sunuyorsa, bu alet çantası kullanılarak, özgün not yakalama ve yaşam günlüğüne aktarma uygulaması geliştirmek gerekebilir. 

Diğer taraftan, tablodaki cihazlar teknolojideki gelişmeyle birbirine yakınsayabilmekte (technological convergence) ve yeni teknolojiler hızla diğer teknolojileri pazardan silebilmektedirler. Bu nedenle yukarıdaki tablonun 2017 yılı sonuna ait teknolojilerin bir listesi olduğu ve listeye her yıl ekleme – çıkartma yapılabileceği unutulmamalıdır. 

Tablo 1’de evlerde yaygın olarak kullanılmalarına ve en az bir medya biçiminde not yakalama olanağına sahip olmalarına rağmen oyun konsolları, akıllı televizyonlar, müzik sistemleri ve güvenlik kameralarına, not alma amacıyla daha kolay kullanılabilir alternatif cihazların varlığı nedeniyle, yer verilmemiştir. Yine de bu cihazlara dayalı özel amaçlı not alma sistemleri tasarlamak mümkündür.

[*] Bu bölümün yazılmasında “Mutlu, M.E., Peri Mutlu, A., Kip Kayabaş, B. ve Kayabaş, İ. (2017). Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı, 3’üncü Uluslararası Eğitim, Uzaktan Eğitim ve Eğitim Teknolojileri Kongresi, ICDET 2017, Antalya“ kaynağından yararlanılmıştır.


(Not: Yararlanılan kaynaklar yazı dizisinin sonunda topluca verilecektir.)

A Framework Design for Note-Taking Technologies in Learning Processes - Section 3 - A CONCEPTUAL DESIGN FOR NOTE TAKING TECHNOLOGIES IN THE LEARNING PROCESSES

Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı - Bölüm 3

ÖĞRENME SÜREÇLERİNDE NOT ALMA TEKNOLOJİLERİ İÇİN KAVRAMSAL BİR TASARIM

Çalışmanın bu bölümünde not alma teknolojilerine ait bütüncül bir çerçeve oluşturabilmek amacıyla kavramsal bir tasarım gerçekleştirilecektir. Ardından bu kavramsal tasarımdan yararlanarak not alma sürecine ait gerekli bileşenleri ve aralarındaki ilişkileri barındıran işlevsel bir mimari oluşturulacaktır. Bölüm sonunda, elde edilen mimarinin uygulanmasına yönelik bir “not alma yaşam döngüsü” önerilecektir. 

Kavramsal Tasarım 

Not alma teknolojilerinde bütüncül bir bakış açısı elde etmek amacıyla kişisel bilgi çalışması ortamlarındaki deneyimlerin yönetimine ait bir yaklaşımdan yararlanılacaktır (Mutlu, 2014a). Bu yaklaşımda kişisel bilgi yönetimi için üç katmanlı bir mimari önerilmiştir. Bu mimariye göre en altta bireylerin değişik fiziksel ve sanal ortamlarda bilgi çalışmasını gerçekleştirdikleri bir “kişisel bilgi çalışması ortamları katmanı” bulunmaktadır. Mimarinin ikinci katmanında bilgi çalışması ortamlarındaki deneyimlerin çoklu cihaz tabanlı yaşam günlüğü sistemiyle kaydedildiği bir “deneyim kaydetme katmanı” bulunmaktadır. Mimarinin en üst katmanında ise bireyin kişisel veri ve enformasyon kaynaklarından sistematik bir biçimde derlediği kişisel bilgilerini barındırabildiği ve üzerinde çalışabildiği “kişisel bilgi tabanı katmanı” bulunmaktadır. Bireyler bu üç katmanlı yapı üzerinde çalışmada önerilen süreçleri uygulayarak, kişisel bilgi çalışması ortamlarındaki deneyimlerini planlayabilmekte, denetleyebilmekte ve değerlendirebilmektedirler (Mutlu, 2014a). 

Kişisel bilgi çalışması ortamlarındaki deneyimlerin yönetimi yaklaşımının temelinde yaşam günlüğü teknolojileri bulunmaktadır ve not alma teknolojilerinin genel mimarisini oluştururken yaşam günlüğüne dayalı bir tasarım gerçekleştirilecektir. Diğer taraftan, bireylerin kişisel veri, enformasyon ve bilgi üzerinde yaşadıkları deneyimler “ortam (environment)” kavramı kullanılarak, kişisel iletişim ortamı, kişisel medya ortamı, kişisel işlemler ortamı, kişisel çalışma ortamı, kişisel yayıncılık ortamı, kişisel öğrenme ortamı ve kişisel araştırma ortamı şeklinde yedi farklı ortamda toplanabilmektedir. Bütüncül yaklaşım gereği bireyin bütün bilgi çalışması etkinliklerindeki not alma gereksinimleri ve olanakları göz önüne alınmış ve değerlendirilmiş olacaktır. 

Bireylerin günlük yaşamlarında temas ettikleri enformasyonun zaman bazlı olarak kaydedilmesi ve yaşam boyu kullanımına yönelik olarak düzenlenmesi amacıyla gerçekleştirilmiş başka çalışmalar da bulunmaktadır: 

Rekimoto (1999), erken bir tarihte bireylerin enformasyon çevrelerinin zaman bazlı düzenlenmesine yönelik bir yaklaşım önermiştir. Vavoula ve Sharples (2009) yaşam boyu öğrenme sürecinde anlamsal ve anısal belleği destekleyecek “yaşam boyu öğrenme düzenleyicileri” isimli araçlarla ilgili gereklilikleri belirlemeye çalışmışlardır. 

Daha yakın bir tarihte Jalil ve arkadaşları bireylerin mobil cihazlarla not, resim, ses ve video yakalamalarına olanak sağlayan geliştirdikleri MOBILearn2 uygulamasını geliştirmişlerdir. Geliştirilen sistemde yakalanan dosyalar son yakalanan en üstte görünecek şekilde listelenmektedir (Jalil vd., 2015). 

Nguyen ve arkadaşları grup notlarının alınması sonucunda ortaya çıkan enformasyonun çözümlenmesi ve görselleştirilmesine odaklandıkları çalışmalarında geniş bir zaman çizgisi araçları taramasına yer vermişlerdir (Nguyen vd., 2014). 

Mutlu ve arkadaşları yaşam günlüğüne dayalı öğrenme deneyimleri yönetimi yaklaşımını inceledikleri çalışmalarında bireyin pasif bir biçimde 30 saniyede bir sürekli olarak ekran görüntüsü, kamera görüntüsü ve konum verisinin kaydedildiği, ayrıca bireyin aktif biçimde metinsel not, ses, video ve ekran videosu kaydedebildiği bir yaşam günlüğü kaydedicisi ve görüntüleyicisi geliştirmişlerdir. Geliştirilen sistemde yakalanan tüm günlük verileri yakalama cihazları ve algılayıcıları ait kimlik verilerini de kapsayan zaman bazlı etiketlerle isimlendirilerek, birbirine karışmadan bulut üzerinden aktarılabilmekte ve kişisel bir zaman çizgisinde bir araya getirilebilmektedir (Mutlu, 2015a). 

Yaşam günlüğüne ait ses, video ve ekran videosu yakalama araçlarının aktif kullanımıyla kişisel, kamusal ve ticari anları kaydetmek; dersler, canlı görüşmeler ve ekip görüşmeleri şeklinde görüşmeleri kaydetmek ve öğrenme, çalışma, ilgi alanları ve günlük yaşam etkinliklerini kaydetmek mümkün olabilmektedir Mutlu, 2015b; Kip Kayabaş ve Mutlu, 2015; Peri Mutlu ve Mutlu, 2015; Kayabaş ve Mutlu, 2015). 

Yaşam günlüğü teknolojilerine dayalı not alma sürecinin aşağıda listelenen faydalara sahip olacağı öngörülmektedir: 

• Yakalanan / alınan notların yaşam günlüğüne yerleştirilmesi durumunda yaşam boyu kullanım – erişim olanağı ortaya çıkmaktadır. 
• Eğer yaşam günlüğünde konum verisi yakalayıcıları ve giyilebilir yaşam günlüğü kamerası gibi bir yakalayıcı da bulunuyorsa, yakalanan notların bağlamsal bilgisi de kaydedilmiş olur. 
• Ortak bir yaşam günlüğü tabanı farklı medyaların bir arada ve aynı zaman çizgisinde tutulmasına olanak sağlar. 
• Bağımsızca alınan notların dağınıklığı ortadan kalkar. Notların isimlendirilmesi, aktarılması, bir araya getirilmesi süreci otomatikleştirilir. 
• Ortak erişim yöntemleri, ortak bir görüntüleyici ve ortak bir açıklama ekleyici kullanılabilir. 
• Tüm medyalardaki notların bir arada tutulması yedekleme, aktarma ve bakımda kolaylık sağlar. 
• Tüm notlara ait analitikler oluşturmak kolaylaşır. 
• Notlara erişilmesi, açıklama eklenmesi, gözden geçirilmesi ve yeniden biçimlendirilmesi işlemleri sonucunda ortaya çıkan yeni notların yönetilmesi ve izlenmesi kolaylaşır. 
• Notların zamansal hiyerarşilerle düzenlenmesiyle daha üst düzey kavrayışlarla değerlendirilmesi sağlanabilir.

[*] Bu bölümün yazılmasında “Mutlu, M.E., Peri Mutlu, A., Kip Kayabaş, B. ve Kayabaş, İ. (2017). Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı, 3’üncü Uluslararası Eğitim, Uzaktan Eğitim ve Eğitim Teknolojileri Kongresi, ICDET 2017, Antalya“ kaynağından yararlanılmıştır.

(Not: Yararlanılan kaynaklar yazı dizisinin sonunda topluca verilecektir.)

A Framework Design for Note-Taking Technologies in Learning Processes - Section 2 - LITERATURE

Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı - Bölüm 2
ALANYAZIN

Not alma davranışı eğitim bilimlerinde sık incelenen bir olgudur. Bu durum, Google Scholar’da 2017 Kasım ayında yapılan “Note-Taking” anahtar sözcüğü ile yapılan aramada 100 binden fazla akademik kaynağın bulunmasıyla açıkça görülmektedir. Not alma süreçleri 1980’lerden itibaren bilgisayar bilimlerinin de alanına girmiş ve özellikle elektronik not alma, ders içeriği yakalama ve çoklu ortam içeriklerini yakalama gibi “Her an her yerde hesaplama”, “İnsan-bilgisayar arayüzü”, “Yaygın bilgi işlem” gibi konularda yoğun araştırma gerçekleştirilmiştir.

Bu çalışmada bireylerin yaşam boyu öğrenme süreçlerinde not alma davranışlarına odaklanılacaktır. Bu durum hem biçimsel öğrenme, hem yarı biçimsel öğrenme hem de biçimsel olmayan öğrenme anlarındaki not alma davranışlarını kapsayacağı için geniş bir alanyazını ilgilendirmesine rağmen tüm bu öğrenme alanlarında bireysel not alma teknolojilerine ağırlık verilerek çalışmanın kapsamı sınırlandırılacaktır.

Öğrenenlerin öğrenme süreçlerinde not almaları, verilen bir anda yaşamakta oldukları öğrenme deneyimine ait ya da bu deneyimle ilgili olarak kendilerinin oluşturduğu, daha sonra kullanmak isteyecekleri bir enformasyonu bir ortama kaydetmeleridir. Not alma davranışına not yakalama ya da not yapma gibi davranışlar da eşlik edebilir. Not alma davranışı öğrenenlerin başlıca uyguladıkları bir öğrenme stratejisi olduğu için oldukça erken tarihlerde bu konu bilimsel olarak araştırılmıştır. Örneğin, Crawford (1925a, 1925b: Akt. Bonner ve Holliday, 2006) yirminci yüzyılın ilk çeyreğinde öğrencilerin not tutmaları ya da not tutmadan dersi dinlemeleri arasındaki farkları araştırmıştır. Araştırmasında not tutan öğrencilerin not tutmayanlardan daha başarılı olduğunu bulmuştur. Bonner ve Holliday’in taramasına göre bu sonuç günümüze kadar gelen çok sayıda araştırmada tekrar tekrar elde edilmiştir. Öz-düzenlemeli öğrenme gibi öğrenenin kendi öğrenme süreci üzerindeki hâkimiyetini artıran yöntemlerde öğrenenin not tutması ve bu notlardan yararlanarak düşünüm gerçekleştirmesinin önemi yüksektir (Zimmerman & Martinez-Pons, 1988: Akt. Bonner ve Holliday, 2006).

Not almanın temel işlevleri farklı yazarlarca farklı biçimde belirlenmiştir. Örneğin, Kiewra’ya (1989) göre not almanın depolama ve kodlama şeklinde iki temel işlevi bulunmaktadır. Depolama işlevi, yazılı bir şekilde depolanan notların incelenmesinin akılda kalmayı kolaylaştırdığını ileri sürer. Not almanın kodlama işlevi, notları kaydetme işleminin, daha sonra bu notlara geri dönülerek inceleme yapılmadığında dahi öğrenmeyi kolaylaştırdığını gösterir. Bu kolaylaştırıcı etki, not alma etkinliklerinin dikkati artırmasını, belirli fikirlerin daha ayrıntılı bir şekilde işlenmesini ve / veya ders materyalinin daha fazla düzenlenmesini teşvik ettiği için ortaya çıkabilmektedir (Kiewra, 1989). Kiewra’nın bu görüşüne göre not alma işlemi öğrenenin ders materyaline ait içeriği tekrar ederek belleğinde kalıcılığını artırmaya çalışmasına hizmet etmektedir.

Boch ve Piolat’a (2005) göre not alma işlemi enformasyonu saklama ya da yansıtmaya (düşünüme) yardımcı olması amacıyla yapılır. Enformasyonu saklama işlevinde kullanılan depolama yöntemleri, bilimsel açıdan etkili olduğu kanıtlanmış olan "kopyalama-tekrarlama" stratejilerinden daha karmaşık "yeniden düzenleme-yorumlama" stratejilerine kadar değişmektedir. Boch ve Piolat (2005), not alma işleminin Kiewra’dan farklı olarak, kalıcılığı artırmaktan daha çok, hüküm verme, sorun çözme ve karar alma gibi entelektüel amaçlarla kullanımına vurgu yapmaktadır. Not alma, matematiksel problemlerin çözümü gibi zaman alıcı, gerçek zamanlı düşünce süreçlerinde yardımcı olmaktadır.

Lin ve arkadaşları (2004) günlük yaşamda anlık olarak ihtiyaç duyulan ve öğrenme sürecinin ötesindeki daha genel bir not alma davranışını incelemişler ve bu şekilde alınan notları mikro not olarak tanımlamışlardır. Mikro notlar, görev listeleri, internet adresleri, dişçi randevuları, adresler, doğum günleri, beyin fırtınası sonucu elde edilen fikirler gibi not edilebilir enformasyonu yakalarlar. Birkaç sözcükten oluşan bu mesajlar alışveriş fişlerinin arkasına, önemsiz posta zarflarının üstüne, yapışkan not kâğıtlarına, hatta elimize hızlıca karalanırlar. Mikro notlar, bir metin düzenlerken ya da bir kitap okurken yapılan açıklamalar; dersler, sunumlar ve toplantılar esnasında alınan notlar gibi biçimsel not almadan ayrı bir enformasyon varlığı sınıfını oluştururlar. Biçimsel notlar deneyimlediğimizi anımsamamıza rehberlik ederek geçmişe yönelik belleğimizi desteklerlerken tersine olarak, mikro notlar şu andaki enformasyona odaklanırlar ve gelecekte kullanılırlar. Lin ve arkadaşlarının geliştirdiği mikro not yaşam döngüsü modeline göre bir mikro not tetikleme ve kaydedilme işleminden sonra üç farklı yol izlemektedir. Birincisi, geçici depolama ortamından kalıcı depolama ortamına aktarılması, ikincisi hemen kullanma, üçüncüsü ise mikro notun pasif ya da aktif olarak kendini hatırlatacağı bir ortamda tutulması ve başvurulmasıdır. Bu üç kullanım biçiminden sonra mikro notun görevi tamamlanmış olur ve ya arşivlenir ya da yok edilir.

Not alma davranışı sadece geçmişe yönelik ya da şu ana yönelik olarak gerçekleşmez. Ayrıca geleceğe yönelik belleğe ait anımsamak istediğimiz enformasyonu da not ederiz. Geleceğe yönelik bellek ya da niyetlere ait bellek, gelecekteki belirli bir işlemi gerçekleştirmek için bir niyetin yerine getirilmesini desteklemeye yardım eden gerekli süreç ve becerileri ifade eder. Geleceğe yönelik belleğe ait günlük örneklere işten eve gelirken ekmek almayı hatırlamak, arkadaşlara bir sonraki görüşmeye dair bilgi vermek, muayene olmayı hatırlamak verilebilir. Geleceğe yönelik belleğin görevleri genellikle diğer bir görev ile yoğun olarak meşgul durumdayken yerine getirilmesi gereken bir eylemi hatırlamamızla ilgili görevlerdir (Ellis, 1998).

Fiorella ve Mayer’e (2017) göre bilimsel bir metin üzerinde çalışırken kâğıt ve kalemle not alma esnasında öğrenenin yararlandığı başlıca not alma stratejileri sözel gösterim ve uzaysal gösterim olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. Sadece sözcüklerden oluşan bir metin oluşturma, listeleme ve anahat oluşturma stratejileri sözel gösterim biçimindeyken, haritalama ya da çizim yapma stratejileri enformasyonun uzaysal gösterimidir.

Not alma işlemi sadece not alma aşamasından ibaret değildir. Alınan notların daha sonra gözden geçirilmesi ve kullanılması gerekebilir. Notların daha sonra gözden geçirilmesi notta yazanların anımsanması, başka bir içeriğin oluşturulması esnasında kullanılması, notların yeniden düzenlenerek daha üst düzey bir kavrayış amacıyla kullanılması vb. nedenlerle olabilir. Gözden geçirme işlemi sadece bir kez gerçekleşip, ardından not yok edilebilir ya da not gelecekteki başka gözden geçirmeler için korunur. Öğrenenin içerik üzerinde tekrar yaparak ve notlar alarak ders çalışması bazen sadece enformasyonu bellekte kodlamaya yönelik bir çaba olup, örneğin, bir sınavdan sonra bir daha o notlara dönülmeyebilmektedir.

Not almanın bir başka biçimi, daha önce alınmış notlara, yakalanan enformasyona ya da öğrenme deneyimine eşlik eden içeriğe açıklama eklemektir. Açıklama eklemek genellikle kitap okuma esnasında sıkça yapılan bir işlemdir. Marshall'a (1997) göre altı farklı açıklama ekleme işlevi bulunmaktadır.

• Gelecekte yapılacak bir işleme ilgili mesaj vermek için açıklama eklemek (Yeniden okumak için bölüm başlıklarını işaretlemek, …) 
• Yeri ve içeriği hatırlamak için açıklama eklemek (Yıldızlar, çemberler, üstünü işaretleme – altını çizme, …) 
• Problemin çözümüyle ilgili açıklama eklemek (Kenar boşluklarına, şekillerin ya da denklemlerin yanına açıklama eklemek, …) 
• Yorumlama etkinliği kaydı için açıklama eklemek (Kenar boşluklarına kısa notlar; diğer boşluklara daha uzun notlar eklemek, …) 
• Okuyucunun dikkatini metin üzerinde yönlendirecek açıklama eklemek (Karmaşık anlatılardaki gelişimi izlemek, …) 
• Konuyla ilgisiz beklenmedik bir düşünüme ait açıklama eklemek (O anda akla gelen bir düşünce ya da şekil, …) 

Yaygın kullanılan kelime işlemcilerde belgeye açıklama eklemek, PDF dosya formatında açıklama eklemek, Mendeley gibi araştırma kaynakları yönetim sistemlerinde bir makale üzerine açıklama eklemek gibi elektronik belgelerde açıklama eklemek yaygın bir davranış haline gelmiştir.

2010’lu yıllarda e-kitap okuyucularının yaygınlaşması nedeniyle elektronik kitapta seçilen bir bölümün e-okuyucudan ihraç edilmesi işlemi de kitaptan not alma işlemi olarak sıkça kullanılmaya başlamıştır (DuVall, 2014).

Öğrenmede not alma davranışının yanı sıra not yakalama davranışı da bulunmaktadır. Not yakalama, içinde bulunulan öğrenme deneyimine ilişkin içeriğin değişik medyalara kaydedilmesidir. İçerik yakalama davranışları arasında metin yakalama, görüntü yakalama, ses yakalama ve video yakalama bulunmaktadır. Yakalanan içeriğe bir bağlam oluşturması amacıyla ayrıca konum yakalamaya da yer verilebilmektedir.

Not yakalama sonucunda yakalanan notlar, olduğu gibi saklanarak gelecekte kullanılabilir ya da açıklama ekleme sürecinden geçirilerek zenginleştirilebilir. Örneğin, sesli not alma teknolojisi ürünü olan Sonocent’in kullanımında not almayı yönetilebilir adımlara bölme önerilmektedir. Özellikle gelişimsel yetersizliği olan öğrenciler için geliştirilmiş olan Sonocent Audio-Note-Taking yazılımı için önerilen adımlar, yakalama (Capture), yorum (açıklama) yazma (Annotate), gözden geçirme (Review) ve kullanma (arşivleme, ihraç etme, paylaşma) (Engage) aşamalarını içermektedir.

Not yapma davranışı not alma davranışından farklıdır. Not yapma davranışı var olan bir içerikten yararlanarak yeni bir içerik oluşturmaya yol açan bir davranıştır. Öğrenme süreçlerindeki yaygın not yapma davranışları arasında içeriği başka kelimelerle açıklamak (paraphrase), içeriği özetlemek ve içerikten doğrudan alıntı yapmaktır. Doğrudan alıntıda içerik üzerinde değişiklik yapılmamakla birlikte alıntının kendisi, formatı, atıf biçimi vb. bir araya gelerek yeni bir kullanılabilir içerik oluşturur. Geleneksel alıntı saklama biçimi olarak kullanılan not kartlarının yerini günümüzde yukarıda bahsedilen Mendeley gibi elektronik alıntı yönetim sistemleri almaya başlamıştır.

Öğrenme sürecindeki notların bir başka kaynağı da diğer öğrenenlerin tuttuğu notlardır. Özellikle yükseköğretim öğrencileri arasında başkalarının tuttuğu notları olduğu gibi alıp yararlanmak oldukça yaygın bir uygulamadır.

Notları gözden geçirme aşaması notlara erişmeyi ve görüntülemeyi (ve bu esnada notu okumayı ya da nota bakmayı), eğer not ses, video gibi belirli bir süreyi kaplayan içerikten oluşuyorsa, notları yeniden canlandırma (ve bu esnada izleme), biçimlendirme, dış ortama ihraç etme, paylaşma ve eğer gerekiyorsa notları yeniden yorumlamayı içermektedir.

Not almanın son aşaması tutulan notları (eğer varsa eklenen açıklamalar, yorumlar ve yeniden yorumlamalar dahil) arşivleme ve yok etme işlemlerini içeren aşamadır. Bu aşamada not alma oturumu sona ermiştir. Bu aşamadan sonra olanlar yeni ve farklı bir not alma aşamasının başlamasına yol açar.

Geleneksel not alma teknolojisi kalem ve kâğıttır. Günümüzde bu kullanım biçiminin yaygınlığından yararlanmak amacıyla elektronik kâğıt ve kalem biçiminde çok sayıda benzeri tasarlanmıştır. Güncel not alma teknolojileri, her biri bağımsızca ya da bir arada kullanılabilen dört farklı medya için geliştirilmektedir. Bunlar, içinde görüntü de eklenebilen metin biçiminde not alma yazılımları, içine metin ve görüntü de eklenebilen sesli not alma yazılımları, içine diğer medyaların da eklenebildiği durağan ya da hareketli ekran görüntüsü alma yazılımları ve video notu alma yazılımlarıdır.

Bu çalışmada içerik oluşturma davranışları not alma davranışının dışında tutulacaktır. Bir öğrenenin sıkça gerçekleştirdiği içerik oluşturma ekinlikleri arasında bir metnin taslağını oluşturma, karalama yapma, problem çözme, tasarım yapma, ödev – sunu hazırlama, araştırma yapma vb. örnekler verilebilir. İçerik oluşturma eylemi esnasında kâğıt ve kalemin yanı sıra üretkenlik yazılımlarından yararlanılır ve öğrenen bu etkinlikler esnasında bu etkinlikle ilgili olarak ya da olmayarak ayrıca not alma davranışları gerçekleştirebilir.

Not almada kullanılan yazılımlar ve donanımlar teknolojinin gelişmesiyle yeni kullanıcı deneyimlerini içerecek biçimde sürekli değişmektedir. Bu nedenle, 1990’larda yaygın olarak kullanılan not alma teknolojileri ile 2010’larda yaygın olarak kullanılan teknolojiler arasında ortak bir yazılım ya da donanım bulmak mümkün olmamaktadır. Kasım 2017 tarihinde internette yapılan kısa bir arama ile yaygın olarak kullanılan not alma yazılımları arasında Microsoft OneNote, Google Keep, Evernote, Simplenote (Web), Zoho Notebook (for iPhone) yazılımlarının listelerde ortak olarak bulunduğu görülmektedir. Bu yazılımların hepsinin de bulut tabanlı hizmetler olduğu ya da bu hizmetlere erişimi barındırdığı görülmektedir (Duffy, 2017; Daly, 2017).

Aynı tarihte sesli not alma yazılımları arandığında Sonocent isimli ürüne sıkça referans verildiği görülmektedir (Sonocent, 2017). Ekran görüntüsü alma yazılımları için daha fazla seçenek bulunmaktadır (Gregory, 2010). Videolu not alma yazılımları arasında Anvil (Anvil, 2017) ve Videonot.es (Videonot.es, 2017) uygulamaları yaygın olarak kullanılmaktadır.

Not alma süreciyle ilgili Beth Holland tarafından önerilen 4S isimli bir yaklaşımda; kullanılan not alma sisteminin değişik medyalarda not yakalamayı desteklemesi gerektiği (support), notları farklı cihazlarda kaydetme olanağı sunması (save), notlar arasında arama yeteneklerini içermesi (search) ve notların başkalarıyla paylaşılabilmesine izin vermesi (share) özelliklerine vurgu yapılmaktadır. Böylece, öğrenenler bu teknolojiler yardımıyla enformasyonu yeniden düzenleyerek yayınlama, enformasyonu sentezleme ve düşünüm gerçekleştirme olanağına kavuşabilirler (Holland, 2016).


[*] Bu bölümün yazılmasında “Mutlu, M.E., Peri Mutlu, A., Kip Kayabaş, B. ve Kayabaş, İ. (2017). Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı, 3’üncü Uluslararası Eğitim, Uzaktan Eğitim ve Eğitim Teknolojileri Kongresi, ICDET 2017, Antalya“ kaynağından yararlanılmıştır.


(Not: Yararlanılan kaynaklar yazı dizisinin sonunda topluca verilecektir.)