Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı - Bölüm 11
CANLI DERS ESNASINDA NOT ALMA
BULGULAR
Bir çerçeve tasarımının değerlendirilmesini sağlayabilecek bulguların elde edilmesi amacıyla henüz bu aşamada uygulanabilir bir prototip ürün bulunmadığı için varsayımsal bir geliştirme sonucu elde edilen varsayımsal bir ürüne yönelik bulgular elde edilmeye çalışılacaktır. Sistemin varsayımsal olarak uygulanması ve değerlendirilmesini sağlamak amacıyla kullanıcı öyküleri yaklaşımından yararlanılmıştır. Bir tasarım mühendisliği yöntemi olan kullanıcı öyküleri yaklaşımı, bir gerçek dünya uygulamasının bulunmadığı aşamada uygulanır. Kullanıcı öykülerini oluşturmada kullanılan ortak şablona göre belirli bir rolü üstlenen bir kullanıcı belirli bir nedenden dolayı ya da fayda elde etmek için bir amacı gerçekleştirmeyi ya da arzusunu yerine getirmeyi ister. Kullanıcı öykülerinin tümü bir araya getirilerek oluşturulan kullanıcı öyküsü haritalarından sistemin bir ürün olarak geliştirilmesinde yararlanılır (Morton, 2013). Bu çalışmada yararlanılacak olan kullanıcı öyküleri, kavramsal tasarım ve işlevsel tasarım sonucunda elde edilen mimarinin varsayımsal olarak uygulamaya konulması sonucunda, farklı rollerdeki uygulayıcıların muhtemel adımlarını, eylemlerini, olaylarını ve sistemle olan etkileşimini tasarım ilkeleri çerçevesinde öngörmeyi kapsamaktadır. Bu işlem sonucu elde edilecek veri miktarı çok fazla olacağı için bu çalışmada ürünün geliştirilmesine yönelik teknik bulgulara fazla yer verilmeyecek, mimarinin farklı kullanım senaryolarına yanıt verme özelliğine yönelik bulgulara ağırlık verilecektir.
Canlı Ders Esnasında Not Alma
Öğrenenin bir sınıfta canlı ders izlemesi anı öğrenme süreçlerinde “not alma” olgusuna en sık rastlanan andır. Bu ortamda öğrenenin not alma davranışını başlatacak çok sayıda tetikleyici bulunur. Öğretmenin tahtaya bir şeyler yazması, anlatım esnasında önemli bir konudan bahsedeceğini vurgulaması, öğretmenin bir içeriği dikte ettirmesi, konu başlığının değişmesi ya da bir listenin görüntülenmesi, tanımlama ve alıntı yapılması, dersin yapısal bölümlerini ifade eden sözcüklerin kullanılması öğrenenin not almasını tetikler (Bosch ve Piolat, 2005). Aksi belirtilmediği sürece bir dersteki oturumun tümü aynı etkinliğe, alana ya da konuya aittir ve bu oturum boyunca alınan/yakalanan/yapılan tüm notlar aynı etkinlik/alan/konu bağlamlarıyla etiketlenir.
Öğrenenin not alma yaşam döngüsünün not yakalama adımında kullanabileceği çok çeşitli cihaz, medya ve arayüz bulunmaktadır. Kendisi aktif biçimde kâğıt ve kalem kullanarak not alabileceği gibi, tablet ve elektronik kalemle doğrudan bilgisayara not alabilir. Benzer şekilde akıllı kalemle yazarak, yazının metne çevrilmesini ve aynı anda konuşmanın kayda alınmasını sağlayabilir. Eğer dizüstü, tablet ya da akıllı telefonunda ses, görüntü ve video yakalayıcısı varsa bunlar yardımıyla dersi kaydedebilir. Akıllı gözlük ya da karma gerçeklik gözlüğü kullanıyorsa doğrudan ses, görüntü ve video kaydı alabilir. Giyilebilir ses kayıt cihazı ile ses kaydı yapabilir.
Kullanıcının ders boyunca yakaladığı, tuttuğu ya da yaptığı notları eğer kullanılan uygulama doğrudan aktarabiliyorsa, yakalama anında not tabanına aktarılacak; eğer uygulama bu olanağa sahip değilse ders bitiminde ilgili cihazdan çalışma bilgisayarına ve oradan da not tabanına kullanıcı tarafından elle aktarılacaktır. Bu işlem her ders sonrası yapılabileceği gibi (tavsiye edilen yöntem budur), çoğu öğrencinin yaptığı gibi biriktirerek dersin sınavı öncesinde de yapılabilir.
Öğrenen, bir dersteki not yakalama işleminden sonra başka bir derse girebilir ve aynı süreç orada da yürütülür. Öğrenen o gün canlı ders dinleme deneyimi dışında, başkalarıyla görüşmeler yapma, bir konu üzerinde yürüyüş yaparken düşünme gibi başka deneyimler de yaşayabilir. Dolayısıyla öğrenen gün içerisinde çok farklı bağlamlara ait notlar yakalayacaktır.
Kullanıcı not alma deneyimi üzerinden süre geçip deneyimle ilgili ayrıntıları unutmadan, ders esnasında bilinçli olarak ya da farkında olmadan aktif olarak tuttuğu notlara açıklama eklemek isteyebilir. Örneğin, not almaya başlanan boş bir sayfaya dersin adını, konunun adını ve o günün tarihini yazmak bir “açıklama ekleme” davranışıdır. Kullanıcı eğer not tutma esnasında sadece kâğıt ve kalem kullanıyorsa daha sonra bu notlarını bir bilgisayarda temize çekerek aktarabilir. Çizim ve ses biçimindeki notları metne çevirme işlemini gerçekleştirebilir. Bazı durumlarda notlara kendi cümleleriyle yorum ekleyebilir. Tutmuş olduğu notların kişisel bilgi tabanındaki konumunu tam olarak belirtmek amacıyla etkinlik, alan ve konuya ait bağlamlar oluşturabilir. Daha sonraki erişimleri kolaylaştırmak amacıyla alınan notları ifade eden etiketler belirleyebilir.
Açıklama ekleme işlemi bireyin kişisel bilgi tabanını zihninde gözden geçirmesine yol açtığı için birey eksik kalan etkinlikleri/alanları ya da konuları fark edebilir ve bu açığı kapatmak amacıyla yeni bir not alma davranışını planlayarak uygulamaya koyabilir.
Bazı durumlarda kullanıcı notlarına açıklama eklemek için zaman ayırmaz. Doğrudan gözden geçirme aşamasına geçebilir. Örneğin, öğrenen o gün tuttuğu notları kullanarak bir ödev hazırlayacaksa doğrudan gözden geçirme aşamasına atlayarak notlar üzerinde çalışmaya başlar ve bunun sonunda notlar üzerinde yaptığı düzenlemelerden yola çıkarak yeni bir içerik oluşturur. Gözden geçirme aşaması alınan notun zamansal perspektifine göre farklı biçimlerde tetiklenir. Geçmişe yönelik belleğe ait notlara (örneğin ders notları) gelecekte üzerinde çalışmak ve bir düşünüm gerçekleştirmek için erişilirken, çalışan belleğe ait notlara (örneğin bir telefon numarası) nottaki enformasyonu hemen kullanmak için erişilir. Ardından bu enformasyon yeniden unutulmaya terkedilir. Geleceğe yönelik belleğe ait notları gözden geçirmenin amacı ise gelecekle ilgili planları güncellemektir. Eğer notlar o ana ya da yakın geleceğe ait planları içeriyorsa gözden geçirme sonucunda o anda neler yapılacağı kesinleştirilir ve plandaki eylemler uygulamaya konur. Eğer bu notların zamanı geçtiyse, bu durumda gözden geçirme işlemi ile planları ve gerçekleşenleri karşılaştırarak değerlendirme söz konusudur.
Gözden geçirme işlemi, eğer ne zaman yakalandığı anımsanmayan notlar üzerinde gerçekleştirilecekse öğrenen not tabanında zaman çizgisinde dolanarak ya da anahtar sözcüklerle etiketler, bağlamlar ve içerik üzerinde arama yaparak notlara erişmeye çalışır. Eğer not, ilgili olduğu etkinlik/alan ya da konu bağlamında diğer notlardan ayrık ve tekil bir not ise bu not üzerinde doğrudan gözden geçirme işlemi yapılabilir. Çoğu durumda ilgilenilen notlar farklı zaman dilimlerinde yakalanmış ardışık notlar şeklindedir ve öğrenen bu notların hepsini bir araya getirerek topluca gözden geçirmek isteyebilir. Bu durumda aynı etkinlik/alan/konudaki notların diğer notların arasında çıkartılarak bir bütün oluşturacak biçimde görüntülenmesi ve zaman ekseninde yakalanma sırasıyla oynatılarak canlandırılması gerekebilir. Öğrenen ilgilendiği not ya da not kümesine eriştikten ve üzerinde çalışabileceği bir ortama yansıttıktan sonra bu notları inceleyebilir, değerlendirebilir ve bu notları düzenleyerek yeni bir içerik oluşturabilir. Öğrenenlerin okul yaşamlarında tuttukları ders notlarını başkalarıyla paylaşmaları yaygın bir deneyimdir. Bundan dolayı öğrenen eriştiği notları not tabanından dış ortama (örneğin hepsini bir klasörün içine kopyalayarak) ihraç edebilmeli ve başkalarıyla paylaşabilmelidir.
Öğrenen, gözden geçirme işleminden sonra eğer bu not ya da not kümesiyle bir daha çalışması gerekmediğini düşünüyorsa not alma oturumunu sonlandıracağı bir sonraki aşamaya geçer. Ya da aynı konuda yakalama yapmak, yeni açıklamalar eklemek ya da tekrar gözden geçirmek işlemleriyle bu notlar üzerinde çalışmaya devam edebilir. Bazı anlarda gözden geçirme işlemi öğreneni yeni etkinliklerde bulunmaya, yeni alanlarda ve konularda çalışmaya yönlendirebilir. Bu durumda öğrenen yeni bir konuda not alma süreci başlatabilir.
Öğrenen, not tabanında bulunan ve üzerindeki çalışmaları tamamlamış olduğu notları artık paketleyip gündeminden kaldırmak isteyebilir. Örneğin, bir dersin sona ermesi, bir ödevin ya da projenin tamamlanmış olması bu durumu tetikleyebilir. Böylece hem aktif durumdaki notlar daha fazla görünür kılınmış olur hem de artık ilgilenmediği içeriği göz önünden kaldırarak dikkatinin dağılmasını engeller. Sonlandırma sürecinde öğrenen sona eren çalışmasına ait notlara erişerek görüntüler. Ardından bu notları silerek ya da arşivleyerek not tabanından kaldırabilir. Silme işlemi notların geri dönüşsüz olarak yok edilmesini sağlar. Arşivleme işlemi notların bir kopyasının not tabanının dışında kaydedilmesini sağlar. Öğrenen sonlandırma işleminden sonra yeniden bu konuyla ilgilenmek durumunda kaldığında o konudaki notları arşivden not tabanına geri yükleyerek not alma sürecinin yakalama, açıklama ekleme ve gözden geçirme aşamalarını devam ettirebilir.
“Sınıf ortamında canlı ders dinleme” durumu için yapılan bu bölümdeki çözümleme kullanıcının bir konferans salonunda ya da bir toplantı salonundaki canlı oturumlara katılması durumu için de benzer sonuçlar verecektir.
[*] Bu bölümün yazılmasında “Mutlu, M.E., Peri Mutlu, A., Kip Kayabaş, B. ve Kayabaş, İ. (2017). Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı, 3’üncü Uluslararası Eğitim, Uzaktan Eğitim ve Eğitim Teknolojileri Kongresi, ICDET 2017, Antalya“ kaynağından yararlanılmıştır.
(Not: Yararlanılan kaynaklar yazı dizisinin sonunda topluca verilecektir.)
