A Framework Design for Note-Taking Technologies in Learning Processes - Section 6 - NOTE TAKING MEDIA AND DEVICES MATRIS

Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı - Bölüm 6
NOT ALMA CİHAZLARI VE NOT ALMA MEDYALARI MATRİSİ

Tablo 1 ve Tablo 2’deki veriler birleştirildiğinde not alma amacıyla kullanılabilen cihazlar ve destekledikleri not medyalarına ilişkin Tablo 3’ elde edilir. 

Tablo 3: Cihazlar ve Not Alma Medyaları Matrisi




Tablo 3’de satırlarda bulunan cihazların destekledikleri not medyalarının teknolojik yakınsama nedeniyle her yıl artması beklenmelidir. Not alma amacıyla kullanılabilecek cihazlardan ses kayıt cihazı, video kamera, dijital fotoğraf makinası, araç kamerası ve aksiyon kamerasının sağladığı olanaklar akıllı telefonlarla karşılanabildiği için, bu cihazlar izleyen bölümlerdeki listelerden çıkartılmıştır. Yine de bu cihazlara dayalı bağımsız not alma sistemlerinin tasarlanabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Yaşam günlüğü kamerası gün boyunca not alma bağlamını belirlemek amacıyla kullanılacağı için listelerde bırakılmıştır.


[*] Bu bölümün yazılmasında “Mutlu, M.E., Peri Mutlu, A., Kip Kayabaş, B. ve Kayabaş, İ. (2017). Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı, 3’üncü Uluslararası Eğitim, Uzaktan Eğitim ve Eğitim Teknolojileri Kongresi, ICDET 2017, Antalya“ kaynağından yararlanılmıştır.


(Not: Yararlanılan kaynaklar yazı dizisinin sonunda topluca verilecektir.)

A Framework Design for Note-Taking Technologies in Learning Processes - Section 5 - NOTE TAKING MEDIA

Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı - Bölüm 5

NOT ALMA MEDYALARI

Kullanıcılar Tablo 1’de bulunan cihazlardaki algılayıcılar yardımıyla farklı medyalarda not alabilirler ya da yakalayabilirler. Tablo 2’de bu medyaların genel özellikleri özetlenmiştir. 

Tablo 2: Not Alma Medyaları


Bu tablodaki medyalara ait notların dosyaları yakalamanın ya da kaydetmenin gerçekleştiği zaman etiketiyle isimlendirilir ve yakalamayı gerçekleştiren cihazın ismi, cihazda oturum açan kullanıcının ismi ve tarih değeri ile oluşturulan isime sahip bir klasörde biriktirilir. Yakalama aralığında varsayılan olarak kullanılan 30 saniye kuralı yaşam günlüğü araştırmalarında tercih edilen bir aralık olup değiştirilmeden alınmıştır. Kullanıcı bu değeri kendisi isteğe bağlı olarak değiştirebilir. Eğer kullanılan cihazın ilgili medyayı yakalama özelliği programlanamıyorsa, kullanıcının aktif tetiklemesiyle başlayıp sona eren kayıt dosyalarının düzenlenerek 360 saniye uzunluğundaki kayıt içeren dosyalara bölünmesi ve uygun biçimde isimlendirilerek yaşam günlüğüne transfer edilmesi gerekir. 

Yaşam günlüğüne aktarılan notlar notun yakalandığı/kaydedildiği tarihe ait zaman çizgisinde aynı saat diliminde (varsayılan olarak 360 saniye genişliğindeki sütunlarda) alt alta gelecek biçimde yerleştirilirler. Böylece kullanıcı yaşam günlüğü görüntüleyicisi ile herhangi bir andaki bütün not medyalarını bir arada görebilir/oynatabilir/dinleyebilir.


[*] Bu bölümün yazılmasında “Mutlu, M.E., Peri Mutlu, A., Kip Kayabaş, B. ve Kayabaş, İ. (2017). Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı, 3’üncü Uluslararası Eğitim, Uzaktan Eğitim ve Eğitim Teknolojileri Kongresi, ICDET 2017, Antalya“ kaynağından yararlanılmıştır.


(Not: Yararlanılan kaynaklar yazı dizisinin sonunda topluca verilecektir.)

A Framework Design for Note-Taking Technologies in Learning Processes - Section 4 - AN ARCHITECTURAL PROPOSAL FOR NOTE TAKING TECHNOLOGIES AND RECOMMENDED DEVICES

Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı - Bölüm 4
NOT ALMA TEKNOLOJİLERİ İÇİN BİR MİMARİ ÖNERİSİ VE NOT ALMADA KULLANILABİLEN CİHAZLAR

Not Alma Teknolojileri İçin Bir Mimari Önerisi 

Önceki bölümdeki kavramsal tasarım çıkış noktası olarak kullanılarak not alma teknolojileri için bütüncül bir sistemin işlevsel tasarımı gerçekleştirilecektir. Bu tasarımda not almada kullanılabilecek cihazların kümesi ile not alma medyalarının taksonomisinden yararlanılacak ve not alma araçlarının birlikte kullanımı ile bütünleşik kullanımı incelenecektir. Ayrıca böyle bir sistemde not almayı/yakalamayı/girişini başlatmak ve durdurmak için kullanılabilecek arayüzler gözden geçirilecektir. Son olarak geliştirilen mimarinin kullanımına yol göstermesi amacıyla not alma sürecine ait bir yaşam döngüsü tasarlanacaktır. 

Not Almada Kullanılabilen Cihazlar 

Not alma amacıyla kullanılabilen cihazlar ağır ve sabit masaüstü bilgisayarlardan cepte taşınabilen akıllı kalemlere kadar çok çeşitlilik gösterebilmektedir. Tablo 1’de Kasım 2017 tarihinde satışta olan başlıca cihaz türleri not alma özellikleri açısından kısaca incelenerek listelenmiştir.

Tablo 1: Çeşitli Cihazların Not Alma Amacıyla Kullanımları


Tablodaki cihazlar not almak amacıyla birbiriyle uyumsuz yazılımlar ve donanımlar kullandıkları için yakalanan notları olduğu gibi kullanmak ya da kendiliğinden yaşam günlüğüne kaydedilmesini sağlamak mümkün olmayabilir. Bu amaçla her cihazda ve her not medyası için, eğer ilgili cihazın işletim sistemi uygun bir yazılım geliştirme alet çantası (SDK) sunuyorsa, bu alet çantası kullanılarak, özgün not yakalama ve yaşam günlüğüne aktarma uygulaması geliştirmek gerekebilir. 

Diğer taraftan, tablodaki cihazlar teknolojideki gelişmeyle birbirine yakınsayabilmekte (technological convergence) ve yeni teknolojiler hızla diğer teknolojileri pazardan silebilmektedirler. Bu nedenle yukarıdaki tablonun 2017 yılı sonuna ait teknolojilerin bir listesi olduğu ve listeye her yıl ekleme – çıkartma yapılabileceği unutulmamalıdır. 

Tablo 1’de evlerde yaygın olarak kullanılmalarına ve en az bir medya biçiminde not yakalama olanağına sahip olmalarına rağmen oyun konsolları, akıllı televizyonlar, müzik sistemleri ve güvenlik kameralarına, not alma amacıyla daha kolay kullanılabilir alternatif cihazların varlığı nedeniyle, yer verilmemiştir. Yine de bu cihazlara dayalı özel amaçlı not alma sistemleri tasarlamak mümkündür.

[*] Bu bölümün yazılmasında “Mutlu, M.E., Peri Mutlu, A., Kip Kayabaş, B. ve Kayabaş, İ. (2017). Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı, 3’üncü Uluslararası Eğitim, Uzaktan Eğitim ve Eğitim Teknolojileri Kongresi, ICDET 2017, Antalya“ kaynağından yararlanılmıştır.


(Not: Yararlanılan kaynaklar yazı dizisinin sonunda topluca verilecektir.)

A Framework Design for Note-Taking Technologies in Learning Processes - Section 3 - A CONCEPTUAL DESIGN FOR NOTE TAKING TECHNOLOGIES IN THE LEARNING PROCESSES

Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı - Bölüm 3

ÖĞRENME SÜREÇLERİNDE NOT ALMA TEKNOLOJİLERİ İÇİN KAVRAMSAL BİR TASARIM

Çalışmanın bu bölümünde not alma teknolojilerine ait bütüncül bir çerçeve oluşturabilmek amacıyla kavramsal bir tasarım gerçekleştirilecektir. Ardından bu kavramsal tasarımdan yararlanarak not alma sürecine ait gerekli bileşenleri ve aralarındaki ilişkileri barındıran işlevsel bir mimari oluşturulacaktır. Bölüm sonunda, elde edilen mimarinin uygulanmasına yönelik bir “not alma yaşam döngüsü” önerilecektir. 

Kavramsal Tasarım 

Not alma teknolojilerinde bütüncül bir bakış açısı elde etmek amacıyla kişisel bilgi çalışması ortamlarındaki deneyimlerin yönetimine ait bir yaklaşımdan yararlanılacaktır (Mutlu, 2014a). Bu yaklaşımda kişisel bilgi yönetimi için üç katmanlı bir mimari önerilmiştir. Bu mimariye göre en altta bireylerin değişik fiziksel ve sanal ortamlarda bilgi çalışmasını gerçekleştirdikleri bir “kişisel bilgi çalışması ortamları katmanı” bulunmaktadır. Mimarinin ikinci katmanında bilgi çalışması ortamlarındaki deneyimlerin çoklu cihaz tabanlı yaşam günlüğü sistemiyle kaydedildiği bir “deneyim kaydetme katmanı” bulunmaktadır. Mimarinin en üst katmanında ise bireyin kişisel veri ve enformasyon kaynaklarından sistematik bir biçimde derlediği kişisel bilgilerini barındırabildiği ve üzerinde çalışabildiği “kişisel bilgi tabanı katmanı” bulunmaktadır. Bireyler bu üç katmanlı yapı üzerinde çalışmada önerilen süreçleri uygulayarak, kişisel bilgi çalışması ortamlarındaki deneyimlerini planlayabilmekte, denetleyebilmekte ve değerlendirebilmektedirler (Mutlu, 2014a). 

Kişisel bilgi çalışması ortamlarındaki deneyimlerin yönetimi yaklaşımının temelinde yaşam günlüğü teknolojileri bulunmaktadır ve not alma teknolojilerinin genel mimarisini oluştururken yaşam günlüğüne dayalı bir tasarım gerçekleştirilecektir. Diğer taraftan, bireylerin kişisel veri, enformasyon ve bilgi üzerinde yaşadıkları deneyimler “ortam (environment)” kavramı kullanılarak, kişisel iletişim ortamı, kişisel medya ortamı, kişisel işlemler ortamı, kişisel çalışma ortamı, kişisel yayıncılık ortamı, kişisel öğrenme ortamı ve kişisel araştırma ortamı şeklinde yedi farklı ortamda toplanabilmektedir. Bütüncül yaklaşım gereği bireyin bütün bilgi çalışması etkinliklerindeki not alma gereksinimleri ve olanakları göz önüne alınmış ve değerlendirilmiş olacaktır. 

Bireylerin günlük yaşamlarında temas ettikleri enformasyonun zaman bazlı olarak kaydedilmesi ve yaşam boyu kullanımına yönelik olarak düzenlenmesi amacıyla gerçekleştirilmiş başka çalışmalar da bulunmaktadır: 

Rekimoto (1999), erken bir tarihte bireylerin enformasyon çevrelerinin zaman bazlı düzenlenmesine yönelik bir yaklaşım önermiştir. Vavoula ve Sharples (2009) yaşam boyu öğrenme sürecinde anlamsal ve anısal belleği destekleyecek “yaşam boyu öğrenme düzenleyicileri” isimli araçlarla ilgili gereklilikleri belirlemeye çalışmışlardır. 

Daha yakın bir tarihte Jalil ve arkadaşları bireylerin mobil cihazlarla not, resim, ses ve video yakalamalarına olanak sağlayan geliştirdikleri MOBILearn2 uygulamasını geliştirmişlerdir. Geliştirilen sistemde yakalanan dosyalar son yakalanan en üstte görünecek şekilde listelenmektedir (Jalil vd., 2015). 

Nguyen ve arkadaşları grup notlarının alınması sonucunda ortaya çıkan enformasyonun çözümlenmesi ve görselleştirilmesine odaklandıkları çalışmalarında geniş bir zaman çizgisi araçları taramasına yer vermişlerdir (Nguyen vd., 2014). 

Mutlu ve arkadaşları yaşam günlüğüne dayalı öğrenme deneyimleri yönetimi yaklaşımını inceledikleri çalışmalarında bireyin pasif bir biçimde 30 saniyede bir sürekli olarak ekran görüntüsü, kamera görüntüsü ve konum verisinin kaydedildiği, ayrıca bireyin aktif biçimde metinsel not, ses, video ve ekran videosu kaydedebildiği bir yaşam günlüğü kaydedicisi ve görüntüleyicisi geliştirmişlerdir. Geliştirilen sistemde yakalanan tüm günlük verileri yakalama cihazları ve algılayıcıları ait kimlik verilerini de kapsayan zaman bazlı etiketlerle isimlendirilerek, birbirine karışmadan bulut üzerinden aktarılabilmekte ve kişisel bir zaman çizgisinde bir araya getirilebilmektedir (Mutlu, 2015a). 

Yaşam günlüğüne ait ses, video ve ekran videosu yakalama araçlarının aktif kullanımıyla kişisel, kamusal ve ticari anları kaydetmek; dersler, canlı görüşmeler ve ekip görüşmeleri şeklinde görüşmeleri kaydetmek ve öğrenme, çalışma, ilgi alanları ve günlük yaşam etkinliklerini kaydetmek mümkün olabilmektedir Mutlu, 2015b; Kip Kayabaş ve Mutlu, 2015; Peri Mutlu ve Mutlu, 2015; Kayabaş ve Mutlu, 2015). 

Yaşam günlüğü teknolojilerine dayalı not alma sürecinin aşağıda listelenen faydalara sahip olacağı öngörülmektedir: 

• Yakalanan / alınan notların yaşam günlüğüne yerleştirilmesi durumunda yaşam boyu kullanım – erişim olanağı ortaya çıkmaktadır. 
• Eğer yaşam günlüğünde konum verisi yakalayıcıları ve giyilebilir yaşam günlüğü kamerası gibi bir yakalayıcı da bulunuyorsa, yakalanan notların bağlamsal bilgisi de kaydedilmiş olur. 
• Ortak bir yaşam günlüğü tabanı farklı medyaların bir arada ve aynı zaman çizgisinde tutulmasına olanak sağlar. 
• Bağımsızca alınan notların dağınıklığı ortadan kalkar. Notların isimlendirilmesi, aktarılması, bir araya getirilmesi süreci otomatikleştirilir. 
• Ortak erişim yöntemleri, ortak bir görüntüleyici ve ortak bir açıklama ekleyici kullanılabilir. 
• Tüm medyalardaki notların bir arada tutulması yedekleme, aktarma ve bakımda kolaylık sağlar. 
• Tüm notlara ait analitikler oluşturmak kolaylaşır. 
• Notlara erişilmesi, açıklama eklenmesi, gözden geçirilmesi ve yeniden biçimlendirilmesi işlemleri sonucunda ortaya çıkan yeni notların yönetilmesi ve izlenmesi kolaylaşır. 
• Notların zamansal hiyerarşilerle düzenlenmesiyle daha üst düzey kavrayışlarla değerlendirilmesi sağlanabilir.

[*] Bu bölümün yazılmasında “Mutlu, M.E., Peri Mutlu, A., Kip Kayabaş, B. ve Kayabaş, İ. (2017). Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı, 3’üncü Uluslararası Eğitim, Uzaktan Eğitim ve Eğitim Teknolojileri Kongresi, ICDET 2017, Antalya“ kaynağından yararlanılmıştır.

(Not: Yararlanılan kaynaklar yazı dizisinin sonunda topluca verilecektir.)

A Framework Design for Note-Taking Technologies in Learning Processes - Section 2 - LITERATURE

Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı - Bölüm 2
ALANYAZIN

Not alma davranışı eğitim bilimlerinde sık incelenen bir olgudur. Bu durum, Google Scholar’da 2017 Kasım ayında yapılan “Note-Taking” anahtar sözcüğü ile yapılan aramada 100 binden fazla akademik kaynağın bulunmasıyla açıkça görülmektedir. Not alma süreçleri 1980’lerden itibaren bilgisayar bilimlerinin de alanına girmiş ve özellikle elektronik not alma, ders içeriği yakalama ve çoklu ortam içeriklerini yakalama gibi “Her an her yerde hesaplama”, “İnsan-bilgisayar arayüzü”, “Yaygın bilgi işlem” gibi konularda yoğun araştırma gerçekleştirilmiştir.

Bu çalışmada bireylerin yaşam boyu öğrenme süreçlerinde not alma davranışlarına odaklanılacaktır. Bu durum hem biçimsel öğrenme, hem yarı biçimsel öğrenme hem de biçimsel olmayan öğrenme anlarındaki not alma davranışlarını kapsayacağı için geniş bir alanyazını ilgilendirmesine rağmen tüm bu öğrenme alanlarında bireysel not alma teknolojilerine ağırlık verilerek çalışmanın kapsamı sınırlandırılacaktır.

Öğrenenlerin öğrenme süreçlerinde not almaları, verilen bir anda yaşamakta oldukları öğrenme deneyimine ait ya da bu deneyimle ilgili olarak kendilerinin oluşturduğu, daha sonra kullanmak isteyecekleri bir enformasyonu bir ortama kaydetmeleridir. Not alma davranışına not yakalama ya da not yapma gibi davranışlar da eşlik edebilir. Not alma davranışı öğrenenlerin başlıca uyguladıkları bir öğrenme stratejisi olduğu için oldukça erken tarihlerde bu konu bilimsel olarak araştırılmıştır. Örneğin, Crawford (1925a, 1925b: Akt. Bonner ve Holliday, 2006) yirminci yüzyılın ilk çeyreğinde öğrencilerin not tutmaları ya da not tutmadan dersi dinlemeleri arasındaki farkları araştırmıştır. Araştırmasında not tutan öğrencilerin not tutmayanlardan daha başarılı olduğunu bulmuştur. Bonner ve Holliday’in taramasına göre bu sonuç günümüze kadar gelen çok sayıda araştırmada tekrar tekrar elde edilmiştir. Öz-düzenlemeli öğrenme gibi öğrenenin kendi öğrenme süreci üzerindeki hâkimiyetini artıran yöntemlerde öğrenenin not tutması ve bu notlardan yararlanarak düşünüm gerçekleştirmesinin önemi yüksektir (Zimmerman & Martinez-Pons, 1988: Akt. Bonner ve Holliday, 2006).

Not almanın temel işlevleri farklı yazarlarca farklı biçimde belirlenmiştir. Örneğin, Kiewra’ya (1989) göre not almanın depolama ve kodlama şeklinde iki temel işlevi bulunmaktadır. Depolama işlevi, yazılı bir şekilde depolanan notların incelenmesinin akılda kalmayı kolaylaştırdığını ileri sürer. Not almanın kodlama işlevi, notları kaydetme işleminin, daha sonra bu notlara geri dönülerek inceleme yapılmadığında dahi öğrenmeyi kolaylaştırdığını gösterir. Bu kolaylaştırıcı etki, not alma etkinliklerinin dikkati artırmasını, belirli fikirlerin daha ayrıntılı bir şekilde işlenmesini ve / veya ders materyalinin daha fazla düzenlenmesini teşvik ettiği için ortaya çıkabilmektedir (Kiewra, 1989). Kiewra’nın bu görüşüne göre not alma işlemi öğrenenin ders materyaline ait içeriği tekrar ederek belleğinde kalıcılığını artırmaya çalışmasına hizmet etmektedir.

Boch ve Piolat’a (2005) göre not alma işlemi enformasyonu saklama ya da yansıtmaya (düşünüme) yardımcı olması amacıyla yapılır. Enformasyonu saklama işlevinde kullanılan depolama yöntemleri, bilimsel açıdan etkili olduğu kanıtlanmış olan "kopyalama-tekrarlama" stratejilerinden daha karmaşık "yeniden düzenleme-yorumlama" stratejilerine kadar değişmektedir. Boch ve Piolat (2005), not alma işleminin Kiewra’dan farklı olarak, kalıcılığı artırmaktan daha çok, hüküm verme, sorun çözme ve karar alma gibi entelektüel amaçlarla kullanımına vurgu yapmaktadır. Not alma, matematiksel problemlerin çözümü gibi zaman alıcı, gerçek zamanlı düşünce süreçlerinde yardımcı olmaktadır.

Lin ve arkadaşları (2004) günlük yaşamda anlık olarak ihtiyaç duyulan ve öğrenme sürecinin ötesindeki daha genel bir not alma davranışını incelemişler ve bu şekilde alınan notları mikro not olarak tanımlamışlardır. Mikro notlar, görev listeleri, internet adresleri, dişçi randevuları, adresler, doğum günleri, beyin fırtınası sonucu elde edilen fikirler gibi not edilebilir enformasyonu yakalarlar. Birkaç sözcükten oluşan bu mesajlar alışveriş fişlerinin arkasına, önemsiz posta zarflarının üstüne, yapışkan not kâğıtlarına, hatta elimize hızlıca karalanırlar. Mikro notlar, bir metin düzenlerken ya da bir kitap okurken yapılan açıklamalar; dersler, sunumlar ve toplantılar esnasında alınan notlar gibi biçimsel not almadan ayrı bir enformasyon varlığı sınıfını oluştururlar. Biçimsel notlar deneyimlediğimizi anımsamamıza rehberlik ederek geçmişe yönelik belleğimizi desteklerlerken tersine olarak, mikro notlar şu andaki enformasyona odaklanırlar ve gelecekte kullanılırlar. Lin ve arkadaşlarının geliştirdiği mikro not yaşam döngüsü modeline göre bir mikro not tetikleme ve kaydedilme işleminden sonra üç farklı yol izlemektedir. Birincisi, geçici depolama ortamından kalıcı depolama ortamına aktarılması, ikincisi hemen kullanma, üçüncüsü ise mikro notun pasif ya da aktif olarak kendini hatırlatacağı bir ortamda tutulması ve başvurulmasıdır. Bu üç kullanım biçiminden sonra mikro notun görevi tamamlanmış olur ve ya arşivlenir ya da yok edilir.

Not alma davranışı sadece geçmişe yönelik ya da şu ana yönelik olarak gerçekleşmez. Ayrıca geleceğe yönelik belleğe ait anımsamak istediğimiz enformasyonu da not ederiz. Geleceğe yönelik bellek ya da niyetlere ait bellek, gelecekteki belirli bir işlemi gerçekleştirmek için bir niyetin yerine getirilmesini desteklemeye yardım eden gerekli süreç ve becerileri ifade eder. Geleceğe yönelik belleğe ait günlük örneklere işten eve gelirken ekmek almayı hatırlamak, arkadaşlara bir sonraki görüşmeye dair bilgi vermek, muayene olmayı hatırlamak verilebilir. Geleceğe yönelik belleğin görevleri genellikle diğer bir görev ile yoğun olarak meşgul durumdayken yerine getirilmesi gereken bir eylemi hatırlamamızla ilgili görevlerdir (Ellis, 1998).

Fiorella ve Mayer’e (2017) göre bilimsel bir metin üzerinde çalışırken kâğıt ve kalemle not alma esnasında öğrenenin yararlandığı başlıca not alma stratejileri sözel gösterim ve uzaysal gösterim olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. Sadece sözcüklerden oluşan bir metin oluşturma, listeleme ve anahat oluşturma stratejileri sözel gösterim biçimindeyken, haritalama ya da çizim yapma stratejileri enformasyonun uzaysal gösterimidir.

Not alma işlemi sadece not alma aşamasından ibaret değildir. Alınan notların daha sonra gözden geçirilmesi ve kullanılması gerekebilir. Notların daha sonra gözden geçirilmesi notta yazanların anımsanması, başka bir içeriğin oluşturulması esnasında kullanılması, notların yeniden düzenlenerek daha üst düzey bir kavrayış amacıyla kullanılması vb. nedenlerle olabilir. Gözden geçirme işlemi sadece bir kez gerçekleşip, ardından not yok edilebilir ya da not gelecekteki başka gözden geçirmeler için korunur. Öğrenenin içerik üzerinde tekrar yaparak ve notlar alarak ders çalışması bazen sadece enformasyonu bellekte kodlamaya yönelik bir çaba olup, örneğin, bir sınavdan sonra bir daha o notlara dönülmeyebilmektedir.

Not almanın bir başka biçimi, daha önce alınmış notlara, yakalanan enformasyona ya da öğrenme deneyimine eşlik eden içeriğe açıklama eklemektir. Açıklama eklemek genellikle kitap okuma esnasında sıkça yapılan bir işlemdir. Marshall'a (1997) göre altı farklı açıklama ekleme işlevi bulunmaktadır.

• Gelecekte yapılacak bir işleme ilgili mesaj vermek için açıklama eklemek (Yeniden okumak için bölüm başlıklarını işaretlemek, …) 
• Yeri ve içeriği hatırlamak için açıklama eklemek (Yıldızlar, çemberler, üstünü işaretleme – altını çizme, …) 
• Problemin çözümüyle ilgili açıklama eklemek (Kenar boşluklarına, şekillerin ya da denklemlerin yanına açıklama eklemek, …) 
• Yorumlama etkinliği kaydı için açıklama eklemek (Kenar boşluklarına kısa notlar; diğer boşluklara daha uzun notlar eklemek, …) 
• Okuyucunun dikkatini metin üzerinde yönlendirecek açıklama eklemek (Karmaşık anlatılardaki gelişimi izlemek, …) 
• Konuyla ilgisiz beklenmedik bir düşünüme ait açıklama eklemek (O anda akla gelen bir düşünce ya da şekil, …) 

Yaygın kullanılan kelime işlemcilerde belgeye açıklama eklemek, PDF dosya formatında açıklama eklemek, Mendeley gibi araştırma kaynakları yönetim sistemlerinde bir makale üzerine açıklama eklemek gibi elektronik belgelerde açıklama eklemek yaygın bir davranış haline gelmiştir.

2010’lu yıllarda e-kitap okuyucularının yaygınlaşması nedeniyle elektronik kitapta seçilen bir bölümün e-okuyucudan ihraç edilmesi işlemi de kitaptan not alma işlemi olarak sıkça kullanılmaya başlamıştır (DuVall, 2014).

Öğrenmede not alma davranışının yanı sıra not yakalama davranışı da bulunmaktadır. Not yakalama, içinde bulunulan öğrenme deneyimine ilişkin içeriğin değişik medyalara kaydedilmesidir. İçerik yakalama davranışları arasında metin yakalama, görüntü yakalama, ses yakalama ve video yakalama bulunmaktadır. Yakalanan içeriğe bir bağlam oluşturması amacıyla ayrıca konum yakalamaya da yer verilebilmektedir.

Not yakalama sonucunda yakalanan notlar, olduğu gibi saklanarak gelecekte kullanılabilir ya da açıklama ekleme sürecinden geçirilerek zenginleştirilebilir. Örneğin, sesli not alma teknolojisi ürünü olan Sonocent’in kullanımında not almayı yönetilebilir adımlara bölme önerilmektedir. Özellikle gelişimsel yetersizliği olan öğrenciler için geliştirilmiş olan Sonocent Audio-Note-Taking yazılımı için önerilen adımlar, yakalama (Capture), yorum (açıklama) yazma (Annotate), gözden geçirme (Review) ve kullanma (arşivleme, ihraç etme, paylaşma) (Engage) aşamalarını içermektedir.

Not yapma davranışı not alma davranışından farklıdır. Not yapma davranışı var olan bir içerikten yararlanarak yeni bir içerik oluşturmaya yol açan bir davranıştır. Öğrenme süreçlerindeki yaygın not yapma davranışları arasında içeriği başka kelimelerle açıklamak (paraphrase), içeriği özetlemek ve içerikten doğrudan alıntı yapmaktır. Doğrudan alıntıda içerik üzerinde değişiklik yapılmamakla birlikte alıntının kendisi, formatı, atıf biçimi vb. bir araya gelerek yeni bir kullanılabilir içerik oluşturur. Geleneksel alıntı saklama biçimi olarak kullanılan not kartlarının yerini günümüzde yukarıda bahsedilen Mendeley gibi elektronik alıntı yönetim sistemleri almaya başlamıştır.

Öğrenme sürecindeki notların bir başka kaynağı da diğer öğrenenlerin tuttuğu notlardır. Özellikle yükseköğretim öğrencileri arasında başkalarının tuttuğu notları olduğu gibi alıp yararlanmak oldukça yaygın bir uygulamadır.

Notları gözden geçirme aşaması notlara erişmeyi ve görüntülemeyi (ve bu esnada notu okumayı ya da nota bakmayı), eğer not ses, video gibi belirli bir süreyi kaplayan içerikten oluşuyorsa, notları yeniden canlandırma (ve bu esnada izleme), biçimlendirme, dış ortama ihraç etme, paylaşma ve eğer gerekiyorsa notları yeniden yorumlamayı içermektedir.

Not almanın son aşaması tutulan notları (eğer varsa eklenen açıklamalar, yorumlar ve yeniden yorumlamalar dahil) arşivleme ve yok etme işlemlerini içeren aşamadır. Bu aşamada not alma oturumu sona ermiştir. Bu aşamadan sonra olanlar yeni ve farklı bir not alma aşamasının başlamasına yol açar.

Geleneksel not alma teknolojisi kalem ve kâğıttır. Günümüzde bu kullanım biçiminin yaygınlığından yararlanmak amacıyla elektronik kâğıt ve kalem biçiminde çok sayıda benzeri tasarlanmıştır. Güncel not alma teknolojileri, her biri bağımsızca ya da bir arada kullanılabilen dört farklı medya için geliştirilmektedir. Bunlar, içinde görüntü de eklenebilen metin biçiminde not alma yazılımları, içine metin ve görüntü de eklenebilen sesli not alma yazılımları, içine diğer medyaların da eklenebildiği durağan ya da hareketli ekran görüntüsü alma yazılımları ve video notu alma yazılımlarıdır.

Bu çalışmada içerik oluşturma davranışları not alma davranışının dışında tutulacaktır. Bir öğrenenin sıkça gerçekleştirdiği içerik oluşturma ekinlikleri arasında bir metnin taslağını oluşturma, karalama yapma, problem çözme, tasarım yapma, ödev – sunu hazırlama, araştırma yapma vb. örnekler verilebilir. İçerik oluşturma eylemi esnasında kâğıt ve kalemin yanı sıra üretkenlik yazılımlarından yararlanılır ve öğrenen bu etkinlikler esnasında bu etkinlikle ilgili olarak ya da olmayarak ayrıca not alma davranışları gerçekleştirebilir.

Not almada kullanılan yazılımlar ve donanımlar teknolojinin gelişmesiyle yeni kullanıcı deneyimlerini içerecek biçimde sürekli değişmektedir. Bu nedenle, 1990’larda yaygın olarak kullanılan not alma teknolojileri ile 2010’larda yaygın olarak kullanılan teknolojiler arasında ortak bir yazılım ya da donanım bulmak mümkün olmamaktadır. Kasım 2017 tarihinde internette yapılan kısa bir arama ile yaygın olarak kullanılan not alma yazılımları arasında Microsoft OneNote, Google Keep, Evernote, Simplenote (Web), Zoho Notebook (for iPhone) yazılımlarının listelerde ortak olarak bulunduğu görülmektedir. Bu yazılımların hepsinin de bulut tabanlı hizmetler olduğu ya da bu hizmetlere erişimi barındırdığı görülmektedir (Duffy, 2017; Daly, 2017).

Aynı tarihte sesli not alma yazılımları arandığında Sonocent isimli ürüne sıkça referans verildiği görülmektedir (Sonocent, 2017). Ekran görüntüsü alma yazılımları için daha fazla seçenek bulunmaktadır (Gregory, 2010). Videolu not alma yazılımları arasında Anvil (Anvil, 2017) ve Videonot.es (Videonot.es, 2017) uygulamaları yaygın olarak kullanılmaktadır.

Not alma süreciyle ilgili Beth Holland tarafından önerilen 4S isimli bir yaklaşımda; kullanılan not alma sisteminin değişik medyalarda not yakalamayı desteklemesi gerektiği (support), notları farklı cihazlarda kaydetme olanağı sunması (save), notlar arasında arama yeteneklerini içermesi (search) ve notların başkalarıyla paylaşılabilmesine izin vermesi (share) özelliklerine vurgu yapılmaktadır. Böylece, öğrenenler bu teknolojiler yardımıyla enformasyonu yeniden düzenleyerek yayınlama, enformasyonu sentezleme ve düşünüm gerçekleştirme olanağına kavuşabilirler (Holland, 2016).


[*] Bu bölümün yazılmasında “Mutlu, M.E., Peri Mutlu, A., Kip Kayabaş, B. ve Kayabaş, İ. (2017). Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı, 3’üncü Uluslararası Eğitim, Uzaktan Eğitim ve Eğitim Teknolojileri Kongresi, ICDET 2017, Antalya“ kaynağından yararlanılmıştır.


(Not: Yararlanılan kaynaklar yazı dizisinin sonunda topluca verilecektir.)

A Framework Design for Note-Taking Technologies in Learning Processes - Section 1 - INTRODUCTION

Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı  - Bölüm 1

GİRİŞ [*]

Öğrenme bir anda gerçekleşmeyen, daha çok, önceki öğrenmelerin üzerine eklenerek devam eden bir süreçtir. Bu süreç, sürekli olarak önceki bir öğrenme anına dönmeyi ve güncel olanı öncekilerle ilişkilendirmeyi içerir. Öğrenmenin doğasında bulunan, geçmiş öğrenme deneyimleriyle etkileşimde bulunma gerekliliği, öğrenme içeriğiyle yaşanan deneyimlerin tekrar tekrar gözden geçirilmesini gerektirir. Geçmiş öğrenme deneyimlerinin erişilebilir olması öğrenmenin transfer edilebilirliği için yaşamsal öneme sahiptir.

Öğrenme içeriği ile geçmişte yaşanan deneyimlere erişmenin etkili bir yolu (eğer deneyimin tüm aşaması bir teknolojiyle kayda alınmadıysa) o içeriğin üzerinde çalışırken ya da o içeriği kapsayan bir ders/seminer/sunumu okurken/dinlerken/izlerken alınan notları incelemektir. Öğrenme deneyimi esnasında alınan notlar daha sonra o deneyimin önemli bölümlerini anımsamayı kolaylaştırır.

Not alma davranışında herhangi bir anda alınan not, yapısı ve kullanım amacına göre, zamansal açıdan üç faklı perspektife ayrılır. Bunlardan birincisi o anda yaşanan öğrenme deneyiminin gelecekte üzerinde çalışılması amacıyla not tutmaktır. Bu davranışla deneyime ait enformasyon gelecekte bu notlar üzerinde düşünüm gerçekleştirileceği öngörülerek yakalanmış olur. Bu notlar geçmişe yönelik belleğe (retrospective memory) ait notlardır. İkinci davranış ise, o anda ortaya çıkan ve çalışan bellekte (working memory) tutulan biçimsel olmayan bir enformasyonun gelecekte kullanılmak üzere unutulmadan hemen kayda alınmasıdır. Örneğin, bir telefon numarası, bir adres, bir fikir bu türe girer ve mikro notlar olarak adlandırılır. Üçüncü tür ise geleceğe yönelik belleğe (prospective memory) ait not alma davranışıdır. Bu tür notlar geleceğe ait planlar, tasarılar, niyetler, bir bilgi çalışmasına ait taslaklar ve karalamalar gibi genellikle o andaki deneyimden daha çok, sürekli olarak gelecekteki bir deneyimle ilişkili olan notlardır (Charness vd., 2012).

Not almanın birinci işlevi enformasyonu yakalama, kaydetme, depolama ve saklama özelliğidir. Öğrenen bu işlevle daha sonra anımsamak isteyeceğini öngördüğü enformasyonu unutma sürecinin etkisinden korur. Öğrenen bilişsel yükü azaltmak için maruz kaldığı enformasyonun hangi bölümünü unutması gerektiğini farkedebilmeli ve kalan bölümlerini de uygun teknolojiyle kayda alabilmelidir.

Not almanın ikinci işlevi kodlamayı destekleme özelliğidir. Not alma dinleme, okuma ve yazma gibi birden fazla algıyı tetikleyen işlemler barındırdığı enformasyonun daha fazla kalıcı olacak şekilde kodlanmasını ve depolanmasını sağlar (Kobayashi, 2006). Bir içeriği sürekli kalem kâğıtla kopyalayarak yaşam boyu belleğinizde tutabilirsiniz. Fakat aynı sonucu bilgisayarda kes-yapıştır işlemi ile elde etmek mümkün olmaz (Mueller ve Oppenheimer, 2014).

Not almanın üçüncü işlevi ise yansıtma işlemini (düşünüm işlemini) destekleme özelliğidir. Karmaşık bir düşünce akışı üzerinde not alarak daha kolay çalışılabilir. Yaratıcı süreçlerde bu ihtiyaçla sık karşılaşılır. Ders çalışan bir öğrenen ya da yaratıcı bilgi çalışması üzerinde çalışan bir bilgi çalışanı bu süre boyunca sürekli olarak kendi kendine beyin fırtınası gerçekleştirir. Beyin fırtınasının ortaya çıkardığı fikirler, yorumlar, bakış açıları ve anılar, eğer birey yoğun bir düşünüm etkisi altındaysa, o anda kaydedilmediği durumda bir sonraki aşamada kullanılması mümkün olmayabilir. Bu nedenle bireyin not alma farkındalığının yüksek olması öğrenme ve çalışma verimini artıracaktır.

Bu çalışmada, not almanın geçici bir davranış olmayıp, yaşam boyu öğrenme sürecine paralel olarak sürdürülmesi gereken bir alışkanlık olması gerektiği varsayılarak, kişisel bir not alma sisteminin bireyin yaşam günlüğüyle bütünleşik olması gerektiği savunulmaktadır.

Diğer taraftan not alma davranışı sadece metinsel bilginin kaydedilmesi şeklinde değil, gerekli olduğunda, ses, görüntü, video ve konum gibi diğer medya türlerinin de kaydedilmesini kapsayacak biçimde ele alınacaktır.

Not alma davranışı aktif not alma ve pasif not alma şeklinde iki grupta incelenecektir. Aktif not alma davranışı bireyin bilinçli bir edimle başlattığı ve sona erdirdiği bir süreç içerir ve yazılı olan için “not tutma / not yapma”, diğer medya türleri için “not kaydetme” olarak adlandırılabilir. Pasif not alma ise bireyin yaşam günlüğü sisteminin bireyin özellikle ilgilenmesini gerektirmeden kendiliğinden gerçekleştirdiği günlük verisi kaydetme işlemidir ve “not yakalama” olarak adlandırılacaktır.

Not yakalama işlemini, ihtiyaç duyulduğunda, açıklama ekleme işlemi takip eder. Açıklama ekleme işlemi “not için not tutma” davranışı olarak görülebilir. İzleyen davranış, bireyin tutmuş, kaydetmiş ya da yakalamış olduğu notları gözden geçirmesi davranışıdır. Bu işlem notlara erişmeyi, notları yeniden canlandırmayı, notlar üzerinde düzenleme yaparak çalışmayı ve notları istenildiğinde başkalarıyla paylaşmayı içerir. Bu aşamada notlar, üzerinde çalışılan bir içerikmiş gibi değerlendirildiğinde, yeni bir not alma sürecinin başlamasına neden olur. Geleneksel not tutma işlemindeki dördüncü adım notların arşivlenmesi ve/veya yok edilmesi işlevlerini kapsar.

Çalışmanın “Alanyazın” bölümünde not alma ile ilgili başlıca alanyazın gözden geçirilecektir. Ardından “Gereç ve Yöntem” bölümünde önce öğrenme süreçlerinde kullanılabilecek not alma teknolojilere yönelik kavramsal bir tasarım gerçekleştirilecektir. Bölümün ikinci aşamasında kavramsal tasarımdan yararlanarak bir mimari tasarlanacaktır. “Bulgular” bölümünde bu mimarinin varsayımsal olarak uygulanması sonucunda elde edilen bulgulara yer verilecektir. “Sonuç ve Öneriler” bölümünde bulguların değerlendirilmesiyle elde edilen sonuçlar paylaşılacak ve sistemin geliştirilmesine yönelik önerilerde bulunulacaktır.


[*] Bu bölümün yazılmasında “Mutlu, M.E., Peri Mutlu, A., Kip Kayabaş, B. ve Kayabaş, İ. (2017). Öğrenme Süreçlerinde Not Alma Teknolojileri İçin Bir Çerçeve Tasarımı, 3’üncü Uluslararası Eğitim, Uzaktan Eğitim ve Eğitim Teknolojileri Kongresi, ICDET 2017, Antalya“ kaynağından yararlanılmıştır.


(Not: Yararlanılan kaynaklar yazı dizisinin sonunda topluca verilecektir.)

A multi-tiered model for capture of life experiences in Learning Experiences Management

Öğrenme Deneyimlerinin Yönetiminde Yaşam Deneyimlerini Yakalamak İçin Çok Katmanlı Bir Model 


Bu yıl 24-25 Kasım 2017 tarihleri arasında Antalya’da düzenlenecek olan “3'üncü Uluslararası Eğitim, Uzaktan Eğitim ve Eğitim Teknolojileri Kongresi” konferansına gönderdiğim "Öğrenme Deneyimlerinin Yönetiminde Yaşam Deneyimlerini Yakalamak İçin Çok Katmanlı Bir Model" isimli çalışma sözlü bildiri olarak sunulmak üzere kabul edildi.

ÖĞRENME DENEYİMLERİNİN YÖNETİMİNDE YAŞAM DENEYİMLERİNİ YAKALAMAK İÇİN ÇOK KATMANLI BİR MODEL

Doç.Dr. Mehmet Emin Mutlu, Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi, memutlu@anadolu.edu.tr

Özet

Yaşam günlüğü teknolojileri bireylerin yaşam deneyimlerini kendiliğinden ve sürekli olarak yakalamayı amaçlayan donanım ve yazılımlardır. 2000’li yıllar boyunca giyilebilir teknolojiler ve algılayıcılarda gözlenen gelişmeler yaşam günlüğü araçlarının çeşitliliğini artırmıştır. Yaşam günlüğünde günlük verilerinin yakalanmasının yanı sıra verilerin depolanması, aktarılması, verilere erişilmesi, verilerin görüntülenmesi, çözümlenmesi ve deneyimin yeniden canlandırılabilmesi konuları önem kazanmaktadır. Bu çalışmada yaşam deneyimlerinin yakalanmasından yeniden canlandırılmasına kadar olan süreçte kullanılan donanım, yazılım ve hizmetlere ait teknolojiler iç içe geçmiş çok katmanlı bir modelde bir araya getirilerek yaşam deneyimi yakalama olgusuna daha geniş ve bütünleşik bir bakış açısı kazandırılmaya çalışılmıştır. Ardından elde edilen modeldeki teknolojilerin “öğrenme deneyimlerinin yönetimi” yaklaşımında kullanımlarının sağlayacağı olanaklar tartışılmıştır. Çalışmanın sonuç bölümünde yaşam deneyimleri yakalayıcısına ait çok katmanlı modelin öğrenme deneyimlerini yakalama ve işleme sürecinde sağladığı olanaklara ait çıkarımlardan yararlanılarak geliştirilebilir yeni öğrenme teknolojileri için önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Sözcükler: Öğrenme deneyimleri yönetimi, yaşam günlüğü, deneyim yakalama, algılayıcılar, giyilebilir teknolojiler