Eğitimde Yeni Teknoloji Kullanımı
2012 yılında Açıköğretim Fakültesi için yazılan "Eğitim Bilimlerinde Yenilikler" isimli ders kitabının "Eğitimde Yeni Teknoloji Kullanımı" isimli ünitesinin yazımını üstlendim. Bu ünitenin "Giriş" ve "Eğitim Yönetiminde Teknoloji Kullanımı" bölümlerini burada paylaşıyorum.
GİRİŞ
İlkçağdan günümüze eğitim
ortamlarında içinde bulunulan dönemin teknolojisiyle geliştirilmiş araçlar
kullanılagelmiştir. Örneğin, Roma Uygarlığı döneminde öğrencilerin okula
giderken kilden yapılmış tabletler ve bu tabletler üzerinde yazı yazmakta
kullanılan stylus adı verilen çubukları yanlarında götürdükleri bilinmektedir. Sınıfta
öğretmenin anlattığı dersle ilgili notları kilden tablet üzerinde stylus ile
çizerek tekrarlama yaparlar, tabletin kil yüzeyi dolduğu zaman bir çubukla kil
yüzeyi üzerinden geçerek tableti silerlerdi. Ortaçağda matematik derslerinde
günümüzde de kullanılan Abakus yaygın olarak kullanılırdı. Bugün en eski
teknolojilerden birisi olduğu düşünülen kara tahtanın kullanımı bile Osmanlı
İmparatorluğunda 19. Yüzyılın sonunda büyük dirençle karşılaşıldıktan sonra
yaygınlaşabilmiştir.
19 ve 20. Yüzyılda ortaya
çıkan yeni iletişim teknolojilerinin eğitimde kullanımı için sık sık denemeler
yapılmıştır. Mektup, telgraf, telefon, fotoğraf, sinema, ses plakları, radyo,
televizyon gibi iletişim araçlarının ortaya çıktıkları dönemde eğitime önemli
katkılar sağlayacakları öngörülmüş, bu teknolojilere dayalı çeşitli sınıf içi
eğitim ve uzaktan eğitim uygulamaları geliştirilmiştir.
Günümüzde teknoloji
eğitim-öğretimin her sürecine nüfuz etmektedir. Bu ünitede eğitimde kullanılan
geleneksel teknolojilerden daha çok günümüzde yaygınlık kazanan çağdaş bilgi ve
iletişim teknolojilerine ağırlık verilecektir. Bilgi ve iletişim teknolojileri
sınıf içi ve uzaktan eğitim ve öğretim süreçlerinde öğreticiler ve öğrenciler
tarafından yoğun olarak kullanıldığı gibi, eğitim-öğretim kurumlarının yönetimi
süreçlerinde de kullanılmaktadır. Sadece kullanım düzeyinde değil, öğretim
malzemelerinin tasarımı ve geliştirilmesi boyutunda da bilgi ve iletişim
teknolojileri önem kazanmaktadır.
EĞİTİM YÖNETİMİNDE TEKNOLOJİ KULLANIMI
Eğitim – öğretim ülkelerin
ekonomilerinde giderek büyüyen hizmet sektörlerinden birisidir. Nüfusun ve
okullaşma oranının artması eğitim sektörüne daha fazla işgücü ve maddi kaynağın
aktarılmasına yol açmakta, bu kaynakların kaliteli bir eğitim hizmeti elde
edilmesi için doğru biçimde planlanması, kullanılması ve denetlenmesi
gerekmektedir.
Yönetim olgusu genel olarak
ele alındığında planlama, örgütleme, yöneltme, eşgüdümleme ve denetim
süreçlerini barındırır. Eğitim yönetimi de eğitim – öğretim kurumlarında planlama,
örgütleme, yöneltme, eşgüdümleme ve denetim işlevlerinin uygulanmasıyla
gerçekleştirilir. Bu süreçlerin her birisi günümüzde bilgi ve iletişim
teknolojileriyle desteklenerek, eğitim yönetiminde verimlilik ve etkinlik
artışı sağlanmaktadır.
Yönetim süreçleri verinin
ve bilginin üretilmesi, iletilmesi, işlenmesi, raporlanması, çoğaltılması, imha
edilmesi gibi bilgi yönetimi işlevlerini barındırır. Her eğitim kurumunda bu
işlevler bireysel boyutta, kurumsal boyutta ve ulusal boyutta yürütülürken bu
amaçla geliştirilmiş uygun bilgi sistemleri ile desteklenirler. Ülkemizde
eğitim kurumlarında bireysel boyutta bilgi yönetimi için üretkenliği arttırıcı
Ofis ve uygulama yazılımları kullanılırken, kurumsal boyutta Okul Yönetimi
Bilgi Sistemleri, ulusal boyutta ise Milli Eğitim Bakanlığı Bilgi İşlem Sistemi
(MEBBİS) gibi bilgi sistemleri kullanılmaktadır.
Bireysel Boyutta Kullanılan Bilgi Sistemleri
Eğitim kurumlarında öğretme-öğrenme etkinlikleri dışında yöneticiler, öğretmenler, öğrenciler ve veliler bireysel düzeyde çeşitli bilgi sistemleri kullanırlar. Bunların arasında kişisel bilgi yönetimi araçları, genel amaçlı ofis uygulama yazılımları, belirli bir faaliyet için geliştirilmiş özel uygulama yazılımları sayılabilir.
Günümüzde taşınabilir bilgisayarlar ve akıllı telefonların yaygınlaşmasıyla eğitim kurumlarında kişisel bilgi yönetimi yazılımlarının kullanımı önem kazanmaya başlamıştır. Kişisel bilgi yönetimi yazılımları arasında internet tarayıcıları, takvim, not alma ve anımsatıcı yazılımlar, adres-telefon defteri, ajanda yazılımları, e-posta ve eşzamanlı iletişim yazılımları gibi bireylerin kişisel bilgilerinin oluşturulduğu ve işlendiği uygulamalar akla gelmektedir. Kişisel bilgi yönetimi yazılımları ile bireyler günlük hayatlarını planlayabilmekte, günlük bilgi akışını yönetebilmekte, başkalarıyla elektronik iletişim kurabilmekte ve internette gezinebilmektedirler.
Genel amaçlı ofis uygulama yazılımları, bireylerin üretkenliklerini arttırmak amacıyla günlük işlerinde sık kullandıkları yazılımlardır. Ofis uygulama yazılımları arasında kelime işlem programları, işlem tablosu yazılımları, sunum yazılımları, veritabanı yazılımları, çizim-görüntü-ses-video programları öne çıkmaktadır. Bireyler kendi kişisel bilgisayarlarında ya da bürolarındaki iş bilgisayarlarında bu türden üretkenlik yazılımlarıyla resmi yazılar hazırlayabilir, planlama ve raporlama amacıyla işlem tabloları ve grafikleri oluşturabilir, faaliyet raporları ve planlarını sunu haline getirebilir, çalışanlar, demirbaşlar, finansal bilgiler, öğrenciler ve velilerle ilgili veritabanları tasarlayabilirler. Bu süreçte ihtiyaç duyulan görüntü, ses, çizim ve video gibi içerikleri oluşturup düzenleyebilirler. Eğiticiler üretkenlik yazılımlarını daha çok ders planlarını hazırlamak, etkinlikleri planlamak ve eğitim projelerini tasarlayıp sunmak amacıyla kullanırlar.
Özel amaçlı uygulama yazılımları belirli bir idari işlemi gerçekleştirmek amacıyla geliştirilmiş otomasyon yazılımlarıdır. Eğer eğitim kurumunda kapsamlı bir okul yönetim sistemi kullanılmıyorsa, personel, bordro, demirbaş, tahakkuk, Bakanlığın talep ettiği resmi raporların üretimi gibi temel yönetim işlemlerine yönelik uygulama yazılımlarının ayrıca temin edilmesi ve okul yöneticileri ve memurlar tarafından kullanılması gerekmektedir.
Sıra Sizde: Google ve Microsoft sitelerini tarayarak kişisel bilgi yönetimi amaçlı kullanılabilecek ücretsiz web tabanlı uygulamaları belirleyiniz.
Okul Yönetim Sistemleri
Eğitim kurumlarında yönetsel süreçlerle ilgili bütün bilgi yönetimi işlevlerini barındıran kurum çapında tümleşik bilgi sistemlerine okul yönetim sistemleri adı verilir. Okul yönetim sistemleri okul yönetimi, öğretmenler, öğrenciler, veliler, Bakanlık yetkilileri gibi eğitim süreciyle ilgili tüm tarafları bir araya getirir ve bir öğrencinin okula kayıt olmasında başlayarak mezun olmasına kadar geçen süre boyunca gerçekleşen bütün bilgi hareketlerinin kaydedilmesini, işlenmesi ve raporlanmasını sağlar.
Okul yönetim sistemlerinde okul yöneticileri dersleri, sınıfları, derslikleri, öğrencileri, öğretmenleri, velileri sisteme kaydederler. Öğretmenler öğrencilere verdikleri notları ve devamsızlık bilgilerini sisteme girerler. Öğrenciler okul yönetim sistemlerine girerek sınav sonuçlarını ve karne bilgilerine erişebilirler. Veliler kendi öğrencilerine ait kayıtlara erişerek öğrenci başarısı ve devamsızlığı gibi bilgileri edinebilirler.
Öğretim kurumları Okul Yönetim Sistemlerinin yanı sıra topluma kendilerini tanıtma, okul etkinlikleri, elde edilen başarılar, öğrencilerin çalışmalarının sergilenmesi vb. amaçlarla okul web siteleri kurarlar. Bilgi Teknolojileriyle ilgili programları bulunan okullar bu siteleri kendi olanaklarıyla hazırlayabildikleri gibi www.meb.k12.tr sitesinde MEB tarafından sağlanan hazır okul şablonlarından yararlanarak kendi sitelerini açabilirler.
Gelişmiş okul yönetim sistemleri eğitim yönetiminin yanı sıra öğrencilere ders notlarının dağıtımı, öğrenci ödevlerinin yönetimi ve öğrencilerin portfolyo hazırlamalarına olanak sağlayacak öğrenme – öğretme etkinliklerini de kapsayacak bileşenler de barındırır.
Okul yönetim yazılımlarının daha gelişmiş sürümleri elektronik geçiş sistemleri, güvenlik kameraları gibi bileşenleri de barındırarak okulun güvenliğine de katkı sağlarlar.
Üniversiteler de birer öğretim kurumu olarak kendi yönetim yazılımlarına sahiptirler. Personel, tahakkuk, demirbaş, döner sermaye, kütüphane, yemekhane, öğrenci işleri vb. konularında ayrı ayrı geliştirilmiş ya da tümleşik bilgi sistemleriyle yükseköğretim kurumları yönetiminde teknolojiden yararlanılır.
Dikkat: Anadolu Üniversitesine kayıt yaptırırken, ders seçerken, sınav giriş belgesi ve sınav sonuçlarını öğrenirken yararlandığınız ogrenci.anadolu.edu.tr sitesi bir okul yönetim sistemi bileşenidir.
Eğitim yönetiminde teknoloji kullanımı diplomaya yönelik eğitim veren kurumların yönetiminde olduğu kadar hizmet içi eğitim veren kurumların yönetiminde de önem kazanmaktadır. Hizmet içi eğitim yönetimi günümüzde kamu ve özel sektör kurumlarında insan kaynakları sistemlerine bağlı bir alt birim olarak faaliyet göstermektedir. Kurumların insan kaynakları bilgi sistemlerine bağlı olarak kurulan öğrenme yönetim sistemleri ile kurum çalışanlarının kariyer planlaması doğrultusunda bu amaçla verilmesi gereken eğitimlerin planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi sağlanmaktadır.
Okuma Parçası: Türkcell Sertifika ProgramlarıTürkcell firması ülke çapında dağılmış binden fazla bayide çalışan çeşitli düzeydeki personelin aşamalı olarak satış uzmanlığı eğitiminden geçmesi için Anadolu Üniversitesi e-Sertifika Programlarından yararlanmaktadır. Böylece binlerce çalışan aynı anda ve işlerini aksatmadan uzaktan eğitim yöntemiyle firmanın gereksinim duyduğu hizmet içi eğitim ve ölçme-değerlendirme sürecinden geçerek nesnel bir değerlendirme ile kariyerlerine katkıda bulunacaklardır. Türkcell firması gereksinimi duyduğu eğitim paketlerini Anadolu Üniversitesi e-Sertifika programları havuzundan seçerek, her birisinde iki ders bulunan Perakendeciliğe Giriş, Perakendecilikte Müşteri, Perakende Mağaza Yönetimi ve Mağaza’da Pazarlama Yönetimi Sertifika Programlarından oluşan kapsamlı bir hizmet içi eğitim projesini çok kısa sürede uygulamaya koymuştur. Bu örnekte firma hizmet içi eğitimin yönetimine odaklanmış, eğitimin uygulanması ve değerlendirilme süreci içi dış kaynak kullanmıştır.
Ulusal Boyutta Eğitim Bilgi Sistemleri
Ülkelerin kamu tarafından yönetilen öğretim kurumlarının merkezle ilişkili bilgi yönetimi süreçleri günümüzde internet üzerinden çevrimiçi olarak yürütülen geniş kapsamlı bilişim sistemleri şeklinde tasarlanmaktadır. Örneğin Milli Eğitim Bakanlığına bağlı bütün eğitim kurumları yönetsel ve resmi bütün işlemlerini Milli Eğitim Bakanlığı Bilişim Sistemi (MEBBİS) aracılığıyla internet üzerinden gerçekleştirirler.
Ülkemizde ulusal çapta bir eğitim yönetim sistemi oluşturmak için 1980’lerde çalışmalara başlanmıştır. 1987 yılında il ve ilçe Milli Eğitim Müdürlüklerinin otomasyonu için İLSİS adıyla bir çalışma başlatılmıştır. Proje 90’lı yılların ortasında Dünya Bankası Kredisi ile hayata geçirilmiştir. Sistem ilk haliyle üzerlerinde çalışılan dosyaların gün sonunda illerdeki sunucularda toplanıp, oradan da Ankara’daki merkez sunucuya iletilmesi şeklinde dağıtık bir sistem olarak tasarlanmış, 2000’li yıllarla birlikte sistem internete taşınarak çevrimiçi olarak çalışmaya başlamıştır. 2009 yılında Bakanlıkla taşra teşkilatı arasında çalışan benzeri bilgi sistemleri bir araya getirilmiş ve Milli Eğitim Bakanlığı Bilişim Sistemi (MEBBİS) adını almıştır.
Bu amaçla ülkedeki tüm resmi öğretim kurumlarına ADSL bağlantısı sağlanmış, sistemi kullanacak olan bütün yöneticiler, idari personel ve öğretmenler eğitimden geçirilmiştir.
Öğretim kurumlarının merkezle işbirliği içinde yürütmesi gereken mali işlemler, evrak izleme, döner sermaye, tesis yönetimi, performans yönetimi, demirbaşlar vb. faaliyetler için MEBBİS ortamında çok sayıda bileşen bulunmaktadır. MEBBİS’de aynı zamanda öğretmenlerin özlük hakları ve atamalarıyla ilgili personel işlemleri de yürütülebilmektedir. MEBBİS’e ayrıca Açıköğretim, halk eğitim, özel eğitim, öğretmen eğitimi, yurt yönetimi, okul yönetimi alanlarına yönelik bilişim sistemleri eklenerek ulusal çapta eğitim yönetimi uygulamalarının yanı sıra öğretmen eğitimi, açık ilköğretim ve açık lise, halk eğitim ve yaygın eğitim alanlarındaki e-öğrenme uygulamalarında giriş kapısı durumuna getirilmiştir.
İnternet: http://mebbis.meb.gov.tr
Ulusal boyutta eğitim bilgi sistemlerinin yükseköğretim alanındaki uygulamalarına bakıldığında, ülkemizdeki Yükseköğretim Kurumlarının yönetim bilgi sistemlerinin daha çok kendileri tarafından hazırlanmış ya da temin edilmiş sistemler olduğu, Bologna süreci uygulamaları ve doçentlik sınavı gibi sınırlı kapsamda yönetsel işlem Yükseköğretim Kurumu’nun ve Üniversitelerarası Kurul’un bilgi sistemleriyle tümleşik olarak yürütüldüğü görülmektedir. Farabi projesinde olduğu gibi öğrencilerin ve öğretim elemanlarının üniversiteler arası dolaşımı arttıkça bütün üniversitelerin bilgi sistemlerinin ulusal çapta birbirine bağlanması doğrultusunda projeler gündeme gelecektir.
Örnek Olay: MEB E-OkulMilli eğitim Bakanlığı okul yöneticilerine, öğretmenlere, öğrencilere ve velilere aynı anda hizmet veren bir okul yönetim sistemi olan e-Okul’u hayata geçirmiştir. e-Okul, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından Milli Eğitim Bakanlığı Bilgi Sistemleri (MEBBİS) projesi kapsamında 2007 yılının Ocak ayında kullanıma açılmış olan, bir öğrencinin okula kaydından başlayıp, mezuniyetine kadar olan tüm sürece ait bilgilerin tutulup raporlanabildiği internet tabanlı bir okul yönetim bilgi sistemidir. Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü (YEĞİTEK) tarafından geliştirilmektedir.
e-okul bilgi sisteminden devlet ve özel ilköğretim okulları, anaokulları, özel eğitim kurumları, ortaöğretim kurumları yararlanabilmektedir.
e-okul sisteminde öğrenci kaydı, nakil işlemleri, not girişleri, devamsızlık işlemleri, sınav bilgileri, merkezî olarak yapılacak sınavların başvuru ve tercih işlemleri, belge işlemleri (takdir, teşekkür, onur v.b), haftalık ders programı gibi bilgiler okullardaki bilgisayarlardan T.C. Milli Eğitim Bakanlığı sunucularına girilmektedir.
Öğretmenler e-Okul sistemine MEBBİS hesaplarıyla oturum açarak, ders bilgilerini, ödevleri, sınav sonuçlarını ve öğrenci devamsızlık bilgilerini yayınlayabilirler.
e-okul modülünün haricinde, velilerin ve öğrencilerin okul durumlarının takibi için açılmış olan e-okul Veli Bilgilendirme Sistemi (e-okul VBS) bulunmaktadır. Bu sistemde veliler öğrencilerin devamsızlıkları, ders programı, davranış notları, sınav tarihleri, okul tarafından yapılan duyurular, merkezî sınavların giriş belgeleri veya tercih sonuçları gibi bilgilere öğrenci Vatandaşlık Numarası ve okul numarasını girerek erişebilmektedir.
İnternet: http://e-okul.meb.gov.tr
